Η χρήση της Ονομαστικής και Κλητικής

Η χρήση της Ονομαστικής και Κλητικής

Η ονομαστική είναι η πτώση στην οποία τίθεται το υποκείμενο του ρήματος και το κατηγορούμενο (για τις συγκεκριμένες χρήσεις της ονομαστικής.

ΛΥΣ 24.4 φησὶ γὰρ ὁ κατήγορος || ισχυρίζεται, δηλαδή, ο κατήγορος.

ΛΥΣ 6.7 οὗτος δὲ ἢ πάντων εὐτυχέστατός ἐστιν ἢ πλεῖστον γνώμῃ διαφέρει τῶν ἄλλων || αυτός ή είναι ο πιο τυχερός απ' όλους ή ξεπερνάει κατά πολύ τους άλλους σε εξυπνάδα.

 

Το κατηγορούμενο, ωστόσο, μπορεί να τίθεται και σε πτώση γενική (γενική κατηγορηματική)

Η ονομαστική, συνοδευμένη συνήθως από το μόριο ὦ, χρησιμοποιείται σε προσφωνήσεις στη θέση κλητικής, χρήση η οποία είναι κανονική για τις κτητικές αντωνυμίες και τη δεικτική αντωνυμία οὗτος. Η έκφραση ὦ οὗτος (ε, εσύ)χρησιμοποιείται ως προσφώνηση προκειμένου να τραβήξουμε την προσοχή κάποιου, ιδίως όταν δεν τον γνωρίζουμε.

ΣΟΦ Αντ 891-892 Ὦ τύμβος, ὦ νυμφεῖον, ὦ κατασκαφὴς οἴκησις αἰείφρουρος, || ώ τάφε μου, νυφική μου κάμαρα και σπίτι μου βαθιά σκαμμένο μες στη γη, αιώνια φυλακή μου.

ΣΟΦ Αι 89 Ὦ οὗτος, Αἶαν, δεύτερόν σε προσκαλῶ || ε, εσύ, Αίαντα, για δεύτερη φορά σού φωνάζω.

Συχνά η ονομαστική συνδυάζεται με την κλητική στην ίδια φράση, ή μπορεί να λειτουργεί ως παράθεση της κλητικής.

ΟΜ Ιλ 3.276-277 Ζεῦ πάτερ […] Ἠέλιός τε || Δία πατέρα και Ήλιε.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 3.3.20 ὦ Κῦρε καὶ οἱ ἄλλοι Πέρσαι || Κύρε κι εσείς οι άλλοι Πέρσες.

Στην αρχή περιόδων εμφανίζεται μερικές φορές μια ονομαστική η οποία στη συνέχεια δεν έχει κανένα συντακτικό ρόλο μέσα στην πρόταση. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, πρόκειται για ανακολουθία στη σύνταξη. Η συγκεκριμένη ονομαστική προοριζόταν κανονικά για υποκείμενο της κύριας πρότασης, στην πορεία όμως ο συγγραφέας τροποποιεί την έκφρασή του με αποτέλεσμα η ονομαστική να περιπίπτει σε συντακτική αχρηστία. Παρόμοιες ασυνταξίες είναι συχνές στον προφορικό λόγο.

ΞΕΝ Οικ 1.14 οἱ δὲ φίλοι, ἄν τις ἐπίστηται αὐτοῖς χρῆσθαι ὥστε ὠφελεῖσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν, τί φήσομεν αὐτοὺς εἶναι; || κι οι φίλοι, αν κάποιος ξέρει πώς να τους συμπεριφερθεί, ώστε να ωφελείται από αυτούς, τί θα πούμε ότι είναι;

 

Η κλητική δεν εντάσσεται στο πτωτικό σύστημα του ονόματος και δεν έχει κάποια ιδιαίτερη συντακτική λειτουργία στο πλαίσιο της πρότασης. Στην ουσία, η κλητική αποτελεί από μόνη της παρενθετική επιφωνηματική πρόταση. Χρησιμοποιείται σε αναφωνήσεις και προσφωνήσεις, και κανονικά συνοδεύεται από το μόριο ὦ.

Η απουσία του μορίου ὦ δηλώνει σε μερικές περιπτώσεις εντονότερο συναίσθημα.

ΞΕΝ Απομν 2.6.4 ἀλλὰ ποῖον, ὦ Σώκρατες, ἐπιχειρήσομεν φίλον ποιεῖσθαι; || ποιον όμως, Σωκράτη, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε φίλο μας;

ΠΛ Απολ 30cμὴ θορυβεῖτε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, || μην κάνετε θόρυβο, Αθηναίοι.