Η Χρήση της Γενικής

                                    Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ

       

   Η Γενική που εξαρτάται από Ρήματα
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : Αντικείμενο σε πτώση γενική δέχονται οι ακόλουθες κατηγορίες ρημάτων που σημαίνουν: 1) μνήμη ή λήθη, όπως μέμνημαι (θυμάμαι), ἐπιλανθάνομαι (ξεχνώ) - Μέμνημαι τῶν ἀπόντων φίλων (τους φίλους που απουσιάζουν)
2) φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ και τα αντίθετά τους όπως φροντίζω, ἐπιμέλομαι, ἐπιμελοῦμαι, κήδομαι, (φροντίζω), ἀμελῶ, φείδομαι (είμαι οικονομικός, λυπάμαι), ἀφειδῶ (αψηφώ, είμαι σπάταλος), μέλω, μεταμέλομαι (μετανοώ) - Ἐαυτοῦ κήδεται ὀ προνοῶν ἀδερφοῦ - Ἐπεμελοῦντο τῆς πόλεως
 3) αίσθηση (εκτός από το ὀρῶ), όπως αἰσθάνομαι, ἀκούω, ἄπτομαι, ἀκροῶμαι, γεύομαι - Ἄκουε πάντων
4) έναρξη ή λήξη, όπως ἄρχω (αρχίζω), λήγω (σταματώ), παύομαι - Ἥρχετο τοῦ λόγου ὧδε

 5) εξουσία, όπως ἄρχω (εξουσιάζω), κρατῶ (νικῶ, υπερισχύω), ἠγοῦμαι (είμαι αρχηγός) - Οἰ δίπους ἄρχει τῆς πόλεως
 6) σύγκριση, διαφορά, υπεροχή, όπως διαφέρω, πλεονεκτῶ, μειονεκτῶ, περιγίγνομαι (υπερέχω), περίειμι (υπερέχω), ἀπολείπομαι (είμαι κατώτερος) - Ἔλληνες περιγίγνονται τῶν Μήδων
 7) απόλαυση, επιθυμία, πλησμονή, συμμετοχή και τα αντίθετά τους, δηλ. στέρηση, χωρισμό, απομάκρυνση, όπως ἀπολαύω,ἐρῶ (αγαπώ με πάθος), ἐπιθυμῶ, βριθῶ (είμαι φορτωμένος), πίμπλαμαι (είμαι γεμάτος), μετέχω, κοινωνῶ, στερῶ, δέω (έχω ανάγκη), ἀπαλλάττομαι, ἀπέχω - Ἀπολαύουσι πάντων τῶν αγαθῶν
8) απόπειρα, επιτυχία ή αποτυχία, όπως πειρῶμαι (επιχειρώ, δοκιμάζω), (ἐπι)τυγχάνω, ἁποτυγχάνω, ἀμαρτάνω (αποτυγχάνω) - πεπειράμεθα πολλῶν κακῶν
9) σύνθετα με τις προθέσεις ἀπό, κατά, πρό, ὐπέρ, όπως ἀποτρέπω (εμποδίζω, απομακρύνω), άφίσταμαι, ἀποκλείω, ἐκβάλλω, ἐκβαίνω, καταγγέλω, προαιρούμαι, ὐπερέχω - Μή προτρεχέτω ἠ γλὼττα τῆς διανοίας Β.

 ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ (με ρήματα συνδετικά)
Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό, μερικές φορές δεν τίθεται σε ονομαστική πτώση, σύμφωνα με τον κανόνα, αλλά σε γενική που ονομάζεται γενική κατηγορηματική.

Πολλές φορές δηλαδή στη θέση ενός κατηγορουμένου που εκφέρεται σε όμοια πτώση με το υποκείμενο βρίσκουμε τη γενική ενός ουσιαστικού η οποία έχει επίσης κατηγορηματική λειτουργία, π.χ. η ομοιόπτωτη εκφορά ἡ οἰκία ἐστὶ πατρική, μπορεί να αντικατασταθεί από την ετερόπτωτη ἡ οἰκία ἐστὶ τοῦ πατρός, όπως συμβαίνει και στα νέα ελληνικά.
Η Γενική κατηγορηματική ανάλογα με το τι δηλώνει διακρίνεται σε :

α)  Κτήση (γενική κατηγορηματική κτητική) Ὁ ἀγρός ἐστι Τιμοξένου (= ανήκει στον Τιμόξενο). β)    Ένα σύνολο, του οποίου το υποκείμενο αποτελεί μέρος (γενική κατηγορηματική διαιρετική). Ἀγησίλαος ἦν τῶν στρατηγῶν (= ένας από τους στρατηγούς). γ)  Ύλη (γενική κατηγορηματική της ύλης) Ὁ στέφανός ἐστι χρυσοῦ (= φτιαγμένος από χρυσό). δ)    Ιδιότητα (γενική κατηγορηματική της ιδιότητας) Πολλοὶ ἦσαν τῆς αὐτῆς γνώμης (= είχαν την ίδια γνώμη). ε)    Αξία (γενική κατηγορηματική της αξίας) Ὁ σίτος ἦν ταλάντου (= άξιζε ένα τάλαντο).

  Η Γενική που εξαρτάται από Ουσιαστικό ή Επίθετο
1. Γενική κτητική : Το ουσιαστικό, επίθετο σημαίνει το κτήμα, το έργο, την ιδιότητα και η γενική δηλώνει τον κτήτορα ή το δημιουργό. Προσοχή στη διάκριση της γενικής κτητικής από τη γενική του δημιουργού. - ἡ οἰκία τοῦ Μιλτιάδου (Γεν. Κτητική) - τά ἔπη τοῦ Ὀμήρου (γενική του δημιουργού) Επίθετα που συντάσσονται με γενική κτητική είναι: ἴδιος (ιδιαίτερος), ἐταῖρος (φίλος), ξένος (φίλος από φιλοξενία), κοινός, συγγενής, ἰερός, ἐχθρός, οἰκεῖος (συγγενής, αλλά όταν σημαίνει ευμενής, φίλος συντάσσεται με δοτική), ἀλλότριος (συντάσσεται με δοτική όταν δυσμενής εχθρός).
2. Γενική διαιρετική:  Η γενική δηλώνει ομοειδές σύνολο, ένα μέρος του οποίου είναι το ουσιαστικό - ἀνήρ τοῦ δήμου Γενική διαιρετική είναι και η γενική χώρας στα τοπικά και επιθετικά ονόματα. Η γενική αυτή συνήθως προτάσσεται - Ἀφίκετο τῆς Ἀττικής εἰς Οἰνόην Όταν υπάρχει έμφαση στο όνομα, τότε αυτό προτάσσεται της γενικής της χώρας - Ἀφίκοντο εἰς Χρυσούπολιν τῆς Χαλκηδονίας Η γενική της χώρας πάντοτε έναρθρη. Επίθετα που συντάσσονται με γενική διαιρετική είναι κυρίως ουσιαστικοποιηθέντα επίθετα, μετοχές, αντωνυμίες. - οἰ χρηστοί (τίμιοι, αγαθοί) τῶν ἀνθρώπων
Συνηθέστερα με γενική διαιρετική συντάσσονται:
α) πολλοί, ὀλίγοι, τίς, τινές, οἰ μέν... οἰ δέ, ἄλλοι, ἓτεροι, εἶς, δύο, τρεῖς, ... , ἔκαστος
β) Το ουδέτερο επιθέτου ή αντωνυμίας όταν έχει θέση ουσιαστικού - μέγα δυνάμεως...
γ) Με τα επίθετα πολύς, ἥμισυς και με τα υπερθετικά, σε αρσενικό και θηλυκό γένος, έχουμε γενική διαιρετική - Τῆς λείας τήν πολλήν ἀπέλευον
δ) Το επίθετο ατον υπερθετικό βαθμό συντάσσεται κατά κανόνα με γεν. Διαιρετική - οἰ ἄριστοι τῶν πολιτῶν ε) υπερθετικό επιρρήματος
 3. Γενική της ιδιότητας : Η γενική αυτή συνοδεύεται από αριθμητικό ή επίθετο που δηλώνει μέγεθος, ηλικία - ὁδός τριῶν ημερῶν
4. Γενική της ύλης:  Η γενική αυτή δηλώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο το προσδιοριζόμενο αντικείμενο - νόμισμα ἀργύρου καί χρυσοῦ
5. Γενική περιεχομένου : Δηλώνει το περιεχόμενο του προσδιοριζόμενου πράγματος - τοῖχος πλίνθου
6. Γενική της αιτίας : Δηλώνει την αιτία για την οποία γίνεται κάτι και συνάπτεται κατά κανόνα με ουσιαστικά που δηλώνουν ψυχικό πάθος - μεγάλων ἀφικημάτων ὀργή Επίθετα που συντάσσονται με γενική της αιτίας είναι τα εξής: αἴτιος, ἀναίτιος, ἔνοχος, ὐπεύθυνος, ὐπόλογος, μακάριος, εὐδαίμων - ἔνοχος κλοπῆς
7. Γενική της αξίας:  Δηλώνει την αξία ενός πράγματος και προσδιορίζεται εύκολα - Δέκα μνῶν χωρίον Επίθετα που συντάσσονται με γενική της αξίας είναι τα εξής: ἄξιος, ἀντάξιος, ἀνάξιος, ὤνιος (ο προς πώληση), ὠνητός (αυτός που μπορεί να αγοραστεί), ἀξιόχρεως, τίμιος (αυτός που έχει αξία, ακριβός) - ἐφάνη ἄξιος τῶν πρόσθεν λόγων
8. Γενική υποκειμενική:  Δηλώνει το υποκείμενο μιας ενέργειας και εξαρτάται από ουσιαστικά, όπως πόθος (ποθῶ), νίκη (νικῶ). Η γενική υποκειμενική αναγνωρίζεται, όταν τρέψουμε, το ουσιαστικό στο αντίστοιχο ρήμα και η γενική γίνεται υποκείμενο - ἠ ἐργασία τοῦ ἀνδρός (ἐργάζεται ὀ ἀνήρ) - Πόλεμος Πελοποννησίων καί Ἀθηναίων (ἐπολέμησαν οἰ Πελοπονήσιοι καί οἰ Ἀθηναῖοι)
9. Γενική αντικειμενική : Φανερώνει το αντικείμενο μιας ενέργειας. Με γενική αντικειμενική συντάσσονται αφηρημένα ρηματικά ουσιαστικά. Αναγνωρίζεται όταν τρέψουμε το ουσιαστικό στο αντίστοιχο ρήμα και η γενική γινεται αντικείμενο - Πόθος πατρίδων (ποθοῦσι τάς πατρίδας)
Τα επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική έχουν αντίστοιχα ρήματα που συντάσσονται και εκείνα με γενική ως αντικείμενο και σημαίνουν:
α) Μνήμη ή λήθη: μνήμων, ἀλήσμων, ἐπιλήσμων
 β) Φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ και τα αντιθετά τους: ἐπιμελής, ἀμελής, φειδωλός, ἀφειδής, ὀλίγωρος
 γ) Διαφορά: διάφορος, ἔτρος, ἀλλότριος, ἄλλος
δ) Συμμετοχή, πλησμονή και το αντίθετο στέρηση, χωρισμό, απομάκρυνση, απαλλαγή: συνεργός, σύμμαχος, σύντροφος, μέτοχος, κοινωνός, μεστός, ἔνδεης (φτωχός), γυμνός, ὀρφανός, ἔρημος, ἐλεύθερος, ἀγνός καθώς και τα επίθετα με α στερητικό όπως ἄμικτος, ἄγευστος - Πλήρης ὕδατος - ἐνδέης χρημάτων
ε) Απόπειρα, εμπειρία, αποτυχία, επιτυχία: ἔμπειρος, ἄπειρος, ἐπιτυχής, ἀήθης (ασυνήθιστος), ἐπιστήμων - ἔμπειρος πολέμου - ἄπειρος γραμμάτων
στ) Εξουσία ή το αντίθετο: κύριος (κάτοχος), ἀκράτωρ, ἐγκρατής, ὐπήκοος
ζ) Πολλά επίθετα που σημαίνουν δύναμη, ικανότητα, επιτηδειότητα και τα επίθετα σε -ικος: ἐξεταστικός, ποριστικός, διδασκαλικός, τέλειος, προσήγορος - διδασκαλικός τῆς αὐτοῦ σοφίας
10. Γενική του δημιουργού: αυτή φανερώνει εκείνον που δημιουργεί κάτι.
Τὰ  τοῦ Ἡρακλέους ἔργα ξὺν πόνῳ ἐγένετο.
Ἀνάγνωθι πρῶτον τὸν Σόλωνος νόμον.
11. Γενική καταγωγής ή συγγένειας: αυτή φανερώνει ή καταγωγή ή συγγενική σχέση. Είναι η γενική η οποία προσδιορίζει επίθετα που δηλώνουν συγγένεια, φιλία ή έχθρα, όπως τα: οἰκεῖος, συγγενής, κοινός, ἱερός, ἑταῖρος (= φίλος), ξένος (= φίλος από φιλοξενία), φίλος, ἐπιτήδειος (φίλος οικείος), εὔνους (= φιλικός), ἴδιος (= ιδιαίτερος), ἐχθρός, πολέμιος, ἐχθρικός κ.ά.

 

ΙΙΙ. Η Γενική που εξαρτάται από επιρρήματα
Η γενική, όταν συνοδεύει επιρρήματα, έχει συνήθως τις λειτουργίες και τις σημασίες που διαθέτει όταν συνοδεύει επίθετα, καθώς πολλά επιρρήματα παράγονται από επίθετα ή ως προς τη σημασία τους αντιστοιχούν σε κάποια επίθετα. Έτσι η γενική μετά από επιρρήματα μπορεί να είναι:
α) Γενική Διαιρετική ή του όλου: μετά από επιρρήματα τοπικά, χρονικά, ποσοτικά και τον υπερθετικό βαθμό των επιρρημάτων. - ἐμβαλεῖν ποι τῆς ἐκείνων χώρας
β) Γενική της αξίας μετά από τα επιρρήματα ἀξίως, ἐπαξίως, ἀναξίως κλπ
γ) Γενική της αφετηρίας ή της αναφοράς: όταν εξαρτάται από επιρρήματα τροπικά (κανονικά με το ρήμα έχω), από επιρρήματα που φανερώνουν απομάκρυνση ή χωρισμός και από επιρήματα που προέρχονται από επίθετα που συντάσσονται με γενική.

 
  Η Γενική που εξαρτάται από επιφώνημα

Γενική της αιτίας: Η γενική που εξαρτάται από επιφώνημα είναι γενική της αιτίας γιατί φανερώνει την αιτία του ψυχικού πάθους που προκαλεί την αναφώνηση. Π.χ  οἴμοι! φεῦ!

     

Η επιρρηματική χρήση της Γενικής
α. Γενική Διαιρετική ή του όλου: είναι η γενική που εξαρτάται από επιρρήματα Τοπικά, Χρονικά ή ποσοτικά
IV. Η Γενική ως επιρρηματικός Προσδιορισμός
1. Γενική τόπου Δηλώνει τον τόπο όπου γίνεται η ενέργεια του ρήματος. Η χρήση της είναι κυρίως ποιητική. Συνήθης γενική του τόπου στους πεζογράφους είναι: αὐτοῦ (= όπου).
2. Γενική χρόνου:  Δηλώνει το χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του οποίου γίνεται η ρηματική ενέργεια. Συχνές γενικές του χρόνου είναι οι λέξεις: ἡμέρας, νυκτός, θέρους, ὀπώρας, ἐνιαυτοῦ, ὄρθρου, χειμῶνος, ἔτους, χρόνου, κ.α.
3. Γενική αιτίας: Δηλώνει την αιτία για την οποία γίνεται η ρηματική ενέργεια. Βρίσκεται συνήθως κοντά σε ρήματα ψυχικού πάθους και κυρίως σε δικαστικά (δικάζω, κρίνωμαι, γράφομαι, φεύγω κ.α).
4. Γενική σκοπού: Δηλώνει το σκοπό της ρηματικής ενέργειας. Τις περισσότερες φορές είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου.
5. Γενική ποινής ή του τιμήματος:  Δηλώνει την επιβαλλόμενη ποινή. Βρίσκεται κοντά στα ρήματα καταψηφίζομαι, τιμῶ (= ορίζω ως ποινή), κρίνω, διώκω.
6. Γενική αξίας (ή ποσού) : Δηλώνει την αξία, το ποσό ή το τίμημα της ρηματικής ενέργειας. Συνήθεις γενικές του ποσού είναι οι: μικροῦ, πολλοῦ, ὀλίγου. Πιο συχνά η γενική τίθεται κοντά στα ρήματα ἀξιῶ, ἀγοράζω, πωλῶ, ἀλλάσσω, ἐκτιμῶ, ὠνοῦμαι, πιπράσκω και τιμῶ.

 Ασκήσεις:

 Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω γενικές (επιρρηματικοί προσδιορισμοί):

 1. Ἀπέχει ἡ Πλάταια τῶν Θηβῶν σταδίους ἐβδομήκοντα.

2. Αὐτοῦ πολλοί ἀπέθανον.

3. Τῆς νυκτός ἐβουλεύοντο ἀναχωρεῖν.

4. Οἱ Θηβαῖοι τοῦ αυτοῦ θέρους ἐστράτευσαν.

5. Κατά τούς χρόνους τοῦ ἦρος ταῦτα ἐγένοντο.

6. Τῶν αὐτῶν ἀδικημάτων ὀργίζεται.

7. Θαυμάζω σε τῆς τόλμης.

8. Ζηλῶ ὑμας τοῦ πλούτου.

9. Διώξομαι σε δειλίας.

10.Φεύγω ἀσεβείας ὑπό Μελήτου.

11.Οὔκ ὁρῶ τόν καιρόν τοῦ λέγειν.

12. Ἐτειχίσθη τοῦ μή κακουργεῖν τήν Εὔβοιαν.

13.Πάντας τούς συκοφάντας συλλαμβάνοντες ὑπῆγον θανάτου.

14.Θανάτου κρινόμεθα. 15. Κατεψηφίσθησαν φυγῆς.

16.Ὁ ἀνήρ μοι θανάτου τιμᾶται.

17.Οὐ πολλοῦ δέω χάριν ἒχειν τῷ κατηγόρῳ.

18.Θεμιστοκλέα τῶν μεγίστων δωρεῶν ἠξίωσαν.

19. Τήν εὐδαιμονίαν ὀλίγου ἐτίμων.

20.Ἡ λεία ἐπράθη ταλάντων εἲκοσι.