Απαρέμφατο

                                   Απαρέμφατο

Ορισμός

Το απαρέμφατο είναι άκλιτος ονοματικός τύπος του ρήματος.

Ως ρηματικός τύπος ακολουθεί την ίδια σύνταξη με το αντίστοιχο ρήμα από το οποίο προέρχεται, έχει χρόνους και διαθέσεις και δέχεται επιρρηματικούς προσδιορισμούς, ενώ ως ονοματικός τύπος μπορεί να εκφέρεται με το ουδέτερο άρθρο κάθε πτώσης.

Η ονοματική φύση του απαρεμφάτου αποδεικνύεται από το ότι αυτό:

α) Ενδέχεται να εκφέρεται με άρθρο ουδέτερου γένους (έναρθρο απαρέμφατο, βλ. § 113) και να συνδέεται παρατακτικά με κάποιο ουσιαστικό της πρότασης:

Τὸ σῴζεσθαι ἕπεται τῇ ἀρετῇ.

Γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ καὶ τὸ σωφρονεῖν φέρει.

β) Μπορεί να λειτουργεί στον λόγο ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο ή ονοματικός προσδιορισμός:

Εἶτ' ἔδοξεν αὐτοῖς ἄρχοντας ἑλέσθαι δέκα. [υποκείμενο]

Οὐκ ἐτόλμησαν ἐπὶ τοὺς ἵππους ἀναβῆναι. [αντικείμενο]

Bέλτιον γὰρ τοῦ ζῆν τὸ εὖ ζῆν. [γεν. συγκριτική]

Η ρηματική φύση του απαρεμφάτου αποδεικνύεται από το ότι αυτό:

α) Έχει φωνή, διάθεση, χρόνους και είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως έγκλιση σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις .

β) Σε κάποιες περιπτώσεις εκφέρεται με το δυνητικό μόριο ἄν. Τότε λέγεται δυνητικό απαρέμφατο, απαντά σε κάθε χρόνο, εκτός μέλλοντα, και ισοδυναμεί με δευτερεύουσα ειδική πρόταση που εκφέρεται με δυνητική οριστική, όταν εκφράζει το μη πραγματικό, ή με δυνητική ευκτική, όταν εκφράζει το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον:

Ξενοφῶν ἐγίγνωσκε τοὺς Ἕλληνας, εἰ τοῦτο ἐποίουν, ἅπαντας ἂν ἀπολέσθαι.

[Ξενοφῶν ἐγίγνωσκε ὅτι οἱ Ἕλληνες, εἰ τοῦτο ἐποίουν, ἅπαντες ἂν ἀπώλοντο.]

Ἀπεκρίνατο ὁμολογίαν οὐκ ἂν ποιήσασθαι πρὸς αὐτοὺς οὐδεμίαν.

[Ἀπεκρίνατο ὅτι οὐκ ἂν ποιήσαιτο ὁμολογίαν πρὸς αὐτοὺς οὐδεμίαν.]

γ) Έχει υποκείμενο:

Οἱ δὲ ἐπὶ τὴν πόλιν οὐκ ἐτόλμησαν πλεῦσαι.

Δεῖ δέ με καὶ ὑπὲρ τοῦ πατρὸς ἀπολογήσασθαι.

δ) Δέχεται αντικείμενο στην ίδια πτώση με το αντικείμενο του ρήματος από το οποίο προέρχεται:

Οὔτε τῶν κοινῶν ἀπέχεσθαι δυνάμεθα. [ἀπέχομαι + γεν.]

Βούλομαι δ' ἐξ ἀρχῆς ὑμῖν διηγήσασθαι τὰ πραχθέντα. [διηγοῦμαί τινί τι]

Είδη Απαρεμφάτου

Το απαρέμφατο ως προς τη μετάφρασή του διακρίνεται σε:

α) ειδικό: μεταφράζεται με το ότι, πως και αντιστοιχεί με δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση και

β) τελικό: μεταφράζεται με το να και αντιστοιχεί με πρόταση επιθυμίας.

Σημείωση:

Το ειδικό απαρέμφατο δέχεται άρνηση οὐ ενώ το τελικό δέχεται άρνηση μή.

Επιπλέον το απαρέμφατο διακρίνεται σε:

α) έναρθρο, αν παίρνει άρθρο, οπότε και αντιστοιχεί με όνομα ουσιαστικό, και

β) άναρθρο, αν δεν παίρνει άρθρο.

Τελικό απαρέμφατο
Τελικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με πρόταση επιθυμίας, μεταφράζεται με το να και δέχεται άρνηση μη, π.χ.

Συμβουλεύω ὑμῖν μὴ παραδιδόναι τὰ ὅπλα. (= Σας συμβουλεύω να μην παραδίνετε τα όπλα.)

Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο δέχονται τα εξής ρήματα:

Τα απρόσωπα ρήματα δοκεῖ = φαίνεται καλό, πρέπει, εἵμαρται = είναι πεπρωπένο, ἔνεστι = είναι δυνατό, συμβαίνει, ἐνδέχεται, πάρεστι = είναι δυνατό, είναι στην εξουσία, ἐγχωρεῖ = είναι δυνατό, ἔστι = είναι δυνατό, προσήκει = αρμόζει, εἵμαρτο = ήταν πεπρωμένο, ἔξεστι = είναι δυνατό, επιτρέπεται, χρὴ = είναι ανάγκη, δεῖ = πρέπει, μέλει = υπάρχει φροντίδα.

Οι απρόσωπες εκφράσεις: ἀνάκγη ἐστί = είναι ανάγκη, ἀναγκαίω ἔχει = είναι αναγκαίο, ἀδύνατόν ἐστιν = είναι αδύνατο, χρεών ἐστι = είναι αναγκαίο, επιβεβλημένο, εὐ ἔχει = καλώς έχει, δυνατόν ἐστιν = είναι δυνατό, εἰκός ἐστιν = είναι φυσικό, επόμενο, οἷον τ' ἐστιν = είναι δυνατό, καιρός ἐστι = είναι ευκαιρία, καλῶς ἔχει = έχει καλώς, ἄξιόν ἐστιν = αξίζει, ὥρα ἐστίν = είναι κατάλληλος χρόνος, ῥᾳδίως ἔχει = είναι εύκολο.

Ἔστιν, ὦ βουλή, σῶσαί με δικαίως (= Είναι δυνατό, βουλευτές, να με σώσετε δίκαια.)

Ἔξεστί σοι μέγιστον ἀγαθὸν ὑπουργῆσαι τῇ σαυτοῦ πατίδι. (= Είναι δυνατόν να προσφέρεις πολύ μεγάλη υπηρεσία στην πατρίδα σου.

Ἔδοξεν αὐτῷ σκηπτὸν πεσεῖν. (= Του φάνηκε ότι έπεσε κεραυνός.

Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο δέχονται τα εξής ρήματα:

Τα βουλητικά ή εφετικά, δηλαδή όσα σημαίνουν επιθυμία: βούλομαι, ἐπιθυμῶ, εὔχομαι, ἀξιῶ, προθυμοῦμαι, δέομαι, ἐθέλω και θέλω, ἐφίεμαι = επιθυμώ, ὀρέγομαι, γλίχομαι, προαιροῦμαι, ζητῶ, ποθῶ, σπεύδω, ἱκετεύω, ὀκνῶ, εὐλαβοῦμαι, φοβοῦμαι

Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν. (= Ο Μένων ήθελε να έχει πλούτο.)

Οὐκ ἤθελε παραλαβεῖν τοὺς θεράποντας. (=Δεν ήθελε να παραλάβει τους υπηρέτες.)

Τα κελευστικά ή προτρεπτικά: κελεύω, λέγω = διατάζω, συμβουλεύω, προτρέπω, παραινώ, πείθω = προσπαθώ να πείσω, κηρύττω

Κέλευσον ἀνοῖξαι τὰς πύλας. (Διάταξε ν' ανοίξουν τις πύλες.)

Τα κωλυτικά ή απαγορευτικά και τα αντίθετά τους: ἀπαγορεύω, κωλύω, ἐῶ = αφήνω, επιτρέπω

Οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι. (= Δεν άφησαν να μείνουν άταφοι.)

Τα δυνητικά ή αποπειρατικά και όσα έχουν παρόμοια σημασία: δύναμαι, ἔχω = δύναμαι, μανθάνω, εἴωθα, ἐθίζω, ἐπίσταμαι = γνωρίζω ή είμαι ικανός να..., οἶδα = γνωρίζω ή είμαι ικανός να..., πέφυκα, ποιῶ = γίνομαι αιτία να..., καθίστημι, διαπράττομαι, κατεργάζομαι, κατασκευάζω, πειρῶμαι

Τοιοῦτον οὐ δύναμαι κτήσασθαι. (= Τέτοιον δεν μπορώ να αποκτήσω.)

Όσα σημαίνουν αποφασίζω ή διανοούμαι να...: βουλεύομαι = σκέπτομαι, γιγνώσκω = αποφασίζω, κρίνω, ἐπιβουλεύω = σκέφτομαι να βλάψω, ἐννοῶ, μελετῶ = φροντίζω να..., ψηφίζομαι = αποφασίζω

Ἐψηφίσαντο βοηθεῖν πανδημεί. (= Αποφάσισαν να σπεύσουν σε βοήθεια με όλο το στρατό.)


Ειδικό απαρέμφατο

Ειδικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με ειδική πρόταση, μεταφράζεται με «ότι» + οριστική του χρόνου στον οποίο βρίσκεται και δέχεται άρνηση οὐ, π.χ.

Οἱ πρέσβεις ἥγγειλαν βασιλέα ἀργύριον οὐ παρέξεσθαι. (= Οι πρέσβεις ανάγγειλαν ότι ο βασιλιάς δε θα δώσει χρήματα.

Μπορεί να συνοδεύεται από το δυνητικό «ἄν».  Όταν όμως είναι απαρέμφατο ενεστώτα ή παρακειμένου που εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, μεταφράζεται με οριστική παρατατικού ή υπερσυντελίκου αντίστοιχα.

Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο δέχονται τα απρόσωπα ρήματα:
 ἀγγέλλεται, ᾄδεται, δοκεῖ, θρυλεῖται, λέγεται, νομίζεται, ὁμολογεῖται κ.τ.λ.

Ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι. (= Ομολογείται ότι η πόλη είναι αρχαιότατη.)

Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο δέχονται τα εξής ρήματα:

Τα λεκτικά και όσα σημαίνουν γενικά πληροφορούμαι: λέγω, φημί, ὁμολογῶ, ἀκούω, ἀρνοῦμαι, ἐγγυῶμαι, πυνθάνομαι.

Λέγουσί τινες Θεμιστοκλέα φαρμάκῳ ἀποθανεῖν. (= Λένε μερικοί ότι ο Θεμιστοκλής πέθανε με δηλητήριο.)

Τα δοξαστικά και όσα φανερώνουν γνώμη ή κρίση: δοκῶ, ἡγοῦμαι, νομίζω, λογίζομαι, οἴομαι και οἶμαι, ὑπολαμβάνω, εἰκάζω, κρίνω

Πάντας ὑμᾶς οἴομαι γιγνώσκειν. (= Όλοι εσείς νομίζω ότι γνωρίζετε)

Όσα φανερώνουν υποψία: ὑποπτεύω, ὑποτοπῶ = υποψιάζομαι

 

Το έναρθρο απαρέμφατο

Γενικά χαρακτηριστικά του έναρθρου απαρεμφάτου

Έναρθρο ονομάζεται το απαρέμφατο που εκφέρεται με άρθρο ουδετέρου γένους σε κάθε πτώση του ενικού αριθμού (πλην της κλητικής) και ισοδυναμεί με το αντίστοιχο ουσιαστικό.

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους

Η έναρθρη εκφορά του απαρεμφάτου είναι υποχρεωτική,  όταν αυτό συνοδεύεται από έναν προσδιορισμό σε δοτική ή γενική ή από προθέσεις.Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν. > ονομαστική

Τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν > ονομαστική, γενική

Νίκησον τὴν ὀργὴν τῷ λογίζεσθαι καλῶς > δοτική

δείσας τὸ ζῆν > αιτιατική.

Μεταφράζεται:
α) με το να + υποτακτική,
β) με το ότι + οριστική,
γ) με το αντίστοιχό του ουσιαστικό, π.χ.

● Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν.

 άρνηση μη

Τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ εἶναι τοῦτον  (= Όταν εκείνος του είπε ότι αυτό δεν ήταν δικό του)

Χρησιμοποιείται ως:

1.        υποκείμενο,

Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν (= Το να μιμείται κανείς τους Λάκωνες είναι φιλοσοφία ή ο λακωνισμός είναι φιλοσοφία)
2. αντικείμενο,
Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνειν (= άρχισαν να διαβαίνουν ή άρχισαν τη διάβαση)
3. ως προσδιορισμός του κατά τι ή της αναφοράς,
 τὸ δὲ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανος (= δεν είμαι φτιαγμένος να πράττω αντίθετα προς τη βούληση των πολιτών)
4. γενική υποκειμενική,
 Γίγνεται ἀμήχανος τοῦ κακῶς φρονεῖν (= Γίνεται αφορμή της κακής σκέψης)
5. γενική αντικειμενική,
Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖν (= Επιθυμία του ποτού)
6. γενική διαιρετική,
Οὐδέν οὔτε ἀναιδείας, οὔτε τοῦ ψεύδεσθαι παραλείψει. (= Τίποτα δε θα παραλείψει ούτε από την αναίδεια ούτε από το ψεύδος.)
7. γενική της αιτίας,
Τοὺς καρπούς, οἵ τοῦ μὴ θηριωδῶς ζῆν ἡμᾶς αἴτιοι γεγόνασι. (= Τους καρπούς της γης, οι οποίοι είναι οι αίτιοι για να μη ζούμε όπως τα θηρία.)
8. γενικής της αξίας,
Ἄξιος αὐτοῖς ἐδόκεις εἶναι τοῦ ταῦτα ἀκούειν. (= Φαινόσουν σ' αυτούς ότι είσαι άξιος να ακούς τέτοια πράγματα.)
9. του σκοπού σε πτώση γενική,
 Μίνως τὸ ληστρικὸν καθῄρει ἐκ τῆς θαλάσσης τοῦ τὰς προσόδους ἱέναι αὐτῷ. (= Ο Μίνωας εξολόθρευσε τους ληστές από τη θάλασσα, για να έρχονται τα κέρδη σ' αυτόν.)
10. προσδιορισμός του αποτελέσματος σε πτώση γενική,
 Ὡς δὲ προσῆγεν αὐτὸν ὁ χρόνος τοῦ πρόσηβον γενέσθαι. (= Όταν ο χρόνος τον έφερνε, ώστε να πλησιάζει προς την εφηβική ηλικία.)
11. β' όρος της σύγκρισης,
Νέοις τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν. (= Στους νέους είναι προτιμότερο να σιωπούν παρά να μιλούν.)
12. δοτική αντικειμενική,
Τοῦτο ὅμοιόν ἐστι τῷ ὀνειδίζειν. (= Αυτό είναι όμοιο με τον ονειδισμό.)
 13. επεξήγηση,
Ἀλλ' ἐν αὐτῷ, τῷ τὴν εἰρήνην ποιήσασθαι, πόσον ἐξηπάτησθε; (= Αλλά σ' αυτό, δηλ. στο να κάνετε την ειρήνη, πόσο έχετε εξαπατηθεί;)
14. εμπρόθετος προσδιορισμός

Ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη. (= Αντί να είναι πόλη έγινε φρούριο.)

Ως εμπρόθετος προσδιορισμός με τις προθέσεις διὰ (= επειδή, διότι), ἐπί, πρός, εἰς (για, για να, προς, στο να), κατὰ και μερικές φορές εἰς (= σε, σε σχέση με, ως προς), παρὰ (= σε σύγκριση με), μετὰ (μετά, κατόπιν), περὶ (αναφορικά με, για)

15. δοτική της αιτίας,
 ἐβριμοῦτό τε τῷ Κύρῳ καὶ τοῖς Μήδοις τῷ καταλιπόντας αὐτὸν ἔρημον οἴχεσθαι… ἡ βασιλέως ἀρχὴ τῷ διεσπάσθαι τὰς δυνάμεις ἀσθενὴς [ἦν]…
15. δοτική του οργάνου ή του μέσου,
οὐδενὶ τῶν πάντων πλέον κεκράτηκε Φίλιππος, ἢ τῷ πρότερος πρὸς τοῖς πράγμασι γίγνεσθαι…

Σε σύναψη με το επίρρημα ἅμα, π.χ. ἅμα τῷ τιμᾶσθαι καὶ τὴν ἰσχὺν αὐξήσει (μαζί με την αναγνώριση θα του αυξήσει και τη δύναμή του)…

Το έναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται, όπως και το άναρθρο, ως επιφώνημα, π.χ. τῆς τύχης, τὸ ἐμὲ νῦν κληθέντα δεῦρο τυχεῖν…

Το άναρθρο απαρέμφατο

Γενικά χαρακτηριστικά του άναρθρου απαρεμφάτου

 Λέγεται το απαρέμφατο που χρησιμοποιείται χωρίς άρθρο.

Χρησιμοποιείται ως:

1. υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων,
Χρὴ τοῦ βάρους μεταδιδόναι τοῖς φίλοις. (= Πρέπει να μεταδίδουμε στους φίλους μέρος από το βάρος.)
2. αντικείμενο,
Βούλομαι ἐπισκέψασθαι κοινῇ μετὰ σοῦ. (= Θέλω να εξετάσω από κοινού μαζί σου.)
3. κατηγορούμενο,
Τὸ κακῶς ποιεῖν ἐστιν ἀδικεῖν. (= Η κακοποίηση είναι αδικία.)
4. επεξήγηση,
Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης. (= Μία μαντεία είναι η άριστη, το να μάχεται, δηλ. κανείς για την πατρίδα του.)
5. προσδιορισμός του κατά τι ή της αναφοράς,
Δημοσθένης ἦν δεινότατος λέγειν. (= Ο Δημοσθένης ήταν ικανότατος στο να λέγει.)
6. του σκοπού ή του αποτελέσματος.

Το απαρέμφατο ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος βρίσκεται συνήθως με τα εξής ρήματα: αἱροῦμαι, αἰτῶ, βαίνω, ἥκω, δίδωμι, καταλείπω, μισθοῦμαι, παρέχω, πέμπω, φέρω

Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγηνήταις Θυρέαν οἰκεῖν. (= Οι Λακεδαιμόνιοι έδωσαν στους Αιγηνήτες τη Θυρέα για να κατοικούν.)

Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί:
α) Απόλυτα,
Στην περίπτωση αυτή είναι προσδιορισμός της αναφοράς ή του σκοπού.

Ἑκὼν εἶναι οὐδὲν ψεύσομαι. (= Όσο εξαρτάται από τη θέληση μου σε τίποτε δε θα πω ψέματα.)

β) αντί προστακτικής,
Χρησιμοποιείται συνήθως από τους ποιητές.

Ὦ ξεῖν', ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις. (= Ξένε, ανάγγελλε στους Λακαιδεμόνιους.)

γ) στις αναφωνήσεις
Χρησιμοποιείται σπανίως από τους ποιητές.

Ἐμὲ τάδε παθεῖν; Φεῦ! (= Εγώ να τα πάθω αυτά; Αλίμονο!)

Ταυτοπροσωπία – Ετεροπροσωπία

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου απαντά σε ονομαστική ή σε αιτιατική πτώση. Έτσι έχουμε δύο διαφορετικές συντάξεις:

Ταυτοπροσωπία
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το ίδιο (τὸ αὐτὸ) με το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο.

Στην περίπτωση αυτή το υποκείμενο του απαρεμφάτου παραλείπεται και εννοείται σε πτώση ονομαστική:

Βούλομαι πάλιν τοὺς θεοὺς παρακαλέσαι. [Υ: ἐγὼ]

Ἀδείμαντος ᾐτιάθη ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς. [Υ: Ἀδείμαντος]

Ετεροπροσωπία
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό (ἕτερον) από το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο.

Στην περίπτωση αυτή το υποκείμενο του απαρέμφατου τίθεται σε αιτιατική, αλλά μεταφράζεται με ονομαστική:

Ὁ δὲ τούς τε φρουροὺς καὶ Καλλίβιον ἁρμοστὴν συνέπραξεν αὐτοῖς πεμφθῆναι. (Εκείνος συνήργησε να σταλούν σ' αυτούς οι φρουροί και ο Καλλίβιος για αρμοστής.)

Ἐγὼ νομίζω κοινὸν ἐχθρὸν ἁπάντων τῶν Ἑλλήνων εἶναι βασιλέα.

Στην απρόσωπη σύνταξη το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε πτώση αιτιατική.

Όταν δεν αναφέρεται, εννοείται σε πτώση αιτιατική και προκύπτει από τη δοτική προσωπική που συνήθως συνοδεύει τα απρόσωπα:

Δεῖ τὸ βέλτιστον ἀεί, μὴ τὸ ῥᾷστον ἅπαντας λέγειν.

Προσήκει ὑμῖν ἐναντία τοῖς τριάκοντα ψηφίζεσθαι. [Υ: ὑμᾶς από τη δοτ. προσωπική ὑμῖν]
Γενική παρατήρηση

Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης, τότε:

α) Αν το αντικείμενο του ρήματος βρίσκεται σε αιτιατική, αυτό το ίδιο το αντικείμενο εννοείται και ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, χωρίς να επαναλαμβάνεται:

Ἀρίστανδρος δὲ θαρρεῖν ἐκέλευσεν Ἀλέξανδρον.

β) Αν το αντικείμενο του ρήματος βρίσκεται σε γενική ή δοτική, η αιτιατική του εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου:

Ἐδέοντό μου δανεῖσαι χρήματα Ἀπολλοδώρῳ. [Υ: με]

Πολεμάρχῳ δὲ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα πίνειν κώνειον. [Υ: Πολέμαρχον]

Απαρέμφατο του κατά τι ή της αναφοράς.

Στην περίπτωση αυτή το το απαρέμφατο βρίσκεται συνήθως με τα εξής επίθετα: ἄξιος, δεινός, ἐπιτήδειος, ἡδύς, ἱκανός, καλός, πικρός, ῥᾴδιος, στυγνός, χαλεπός.

Δημοσθένης ἦν δεινότατος λέγειν. (= Ο Δημοσθένης ήταν ικανότατος στο να λέγει.)

 

Απαρέμφατο του σκοπού ή του αποτελέσματος.

Το απαρέμφατο ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος βρίσκεται συνήθως με τα εξής ρήματα: αἱροῦμαι, αἰτῶ, βαίνω, ἥκω, δίδωμι, καταλείπω, μισθοῦμαι, παρέχω, πέμπω, φέρω

Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγηνήταις Θυρέαν οἰκεῖν. (= Οι Λακεδαιμόνιοι έδωσαν στους Αιγηνήτες τη Θυρέα για να κατοικούν.)

                                    
                            TO AΠAPEMΦATO

	ΣYNTAKTIKH ΘEΣH	ΠAPAΔEIΓMATA
Έναρθρο	Υποκείμενο	Αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεονεκτεῖν.
	Αντικείμενο	Τὸ ἀντιλέγειν μὴ κάλει λοιδορεῖσθαι.
	Κατηγορούμενο	Ἔστω τὸ ἀδικεῖν τὸ βλάπτειν ἑκόντα παρὰ τὸν νόμον.
	Επεξήγηση	Τοῦτό φημι εἶναι σωφροσύνην, τὸ γιγνώσκειν ἑαυτόν.
	Ετερόπτωτος προσδιορισμός	Τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν. [γεν. συγκριτική]
	Επιρρηματικός προσδιορισμός	Ἐθαυμάζετο ἐπὶ τὸ εὐθύμως ζῆν. [εμπρόθ. της αιτίας]
Άναρθρο	Υποκείμενο ·         σε απρόσωπα λεκτικά, δοξαστικά, γνωστικά ρήματα (ειδικό απαρέμφατο) ·         σε απρόσωπα ρήματα, όπως δεῖ, χρή, ἔξεστι, ἔνεστι, προσήκει, πρέπει, μέλλει κ.ά., ή σε απρόσωπες εκφράσεις (τελικό απαρέμφατο)	·         Λέγεται Ἀλκιβιάδην τοιάδε διαλεχθῆναι περὶ νόμων. ·         Δεῖ πολλὴν τὴν βοήθειαν εἶναι. Οὐδετέροις πείθεσθαι προσήκει. Καλόν ἐστι ἐλθεῖν εἰς τὴν πολεμίαν.
	Αντικείμενο ·         σε προσωπικά λεκτικά, δοξαστικά, γνωστικά ρήματα (ειδικό απαρέμφατο) ·         σε προσωπικά βουλητικά, αποπειρατικά, παραχωρητικά δυνητικά, απαγορευτικά κ.ά. (τελικό απαρέμφατο)	·         Ὀργίλους ἡμᾶς ἔσεσθαι νομίζω.  Οἱ Θηβαῖοι ἔγνωσαν δίκαια τὸν Εὔφρονα πεπονθέναι. ·         Ἀόριστα καὶ ἀσαφῆ πειρῶνται λέγειν.
	Κατηγορούμενο	Ἆρα τὸ ὁρᾶν οὐκ αἰσθάνεσθαι λέγεις;
	Επεξήγηση	Κἀκεῖνό φημι, δεῖν τοὺς παῖδας ἐπὶ τὰ καλὰ ἄγειν.
	Προσδ. αναφοράς	H ῥητορικὴ λέγειν γε ποιεῖ δυνατούς.
	Προσδ. σκοπού ή αποτελέσματος	Περικλῆς ᾑρέθη λέγειν.
	Έγκλιση	Ἡ βουλὴ πρὶν διαβουλεῦσαι κατελύθη.
	β΄ όρος σύγκρισης	Aἱρετώτερόν ἐστιν καλῶς ἀποθανεῖν ἢ ζῆν αἰσχρῶς.
	Απόλυτο	Τὸ ἐπ' ἐκείνοις εἶναι ἀπολώλατε.

Ασκήσεις:

Να αναγνωρίσετε το είδος των απαρεμφάτων, τη συντακτική τους θέση  και να βρείτε το υποκείμενό τους

Τὸ μὲν πῦρ οἱ ἄνθρωποι ῥαδίως καθορῶσιν (= κοιτάζουν), εἰς δὲ τὸν ἥλιον οὐ δύνανται ἀντιβλέπειν.

Κίμων ἠνάγκασε τὸν βασιλέα συνάψαι μάχην.

Οὗτος οἴεται (= νομίζει) δίκαια πράττειν.

 Ἀπό Κνίδου μέχρι Σινώπης Ἕλληνες τὴν Ἀσίαν παροικοῦσιν, οὕς (= τους οποίους) οὐ δεῖ πείθειν, ἀλλὰ μὴ κωλύειν (= να μην εμποδίζουμε) τοῦ πολέμου.

Σωκράτης βούλεται (= θέλει) διδάσκειν τοὺς συνόντας (= στους μαθητές του) τὴν ἀρετήν.
Τοῖς φαυλοτάτοις τῶν ἀνθρώπων ἔξεστιν οὐ μόνον περὶ τῶν ἀνδρῶν τῶν ἀρίστων ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν θεῶν ὑβριστικοὺς λόγους εἰπεῖν.     

 Ἡγοῦμαι δ’ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν ὅτι πολλοὶ καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων τοῖς μὲν σώμασιν μετ’ ἐκείνων ἀκολουθεῖν ἠναγκάζοντο, ταῖς δ’ εὐνοίαις μεθ’ ὑμῶν ἦσαν.    

 Ὑπέρ ὧν βουλεύεσθαι χρὴ καὶ σκοπεῖν, ὅπως μὴ τοὺς πρότερον μισοῦντας τὴν ἀρχὴν τὴν Λακεδαιμονίων ἤ τούτων ὕβρις ποιήσει τὴν ἐκείνων συμμαχίαν αὑτῶν νομίζειν εἶναι σωτηρίαν.     

Ταῦτα οὐ μόνον τοὺς εὖ πεποιηκότας (= αυτοί που έχουν ευεργετήσει) ἀλλὰ καὶ τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας τυγχάνειν δίκαιόν ἐστι.     

Πειράσομαι δ' ὑμᾶς διδάξαι, οὓς ἡγοῦμαι τῶν πολιτῶν προσήκειν ὀλιγαρχίας ἐπιθυμεῖν καὶ οὓς δημοκρατίας.     

 Ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι μὲν χρῆναι μηδεμίαν μήτ’ αἰτίαν (= παράπονο) μήτε κατηγορίαν μεῖζον δύνασθαι (= να έχει μεγαλύτερη δύναμη) τῶν ὅρκων καὶ τῶν συνθηκῶν. 

  Τὸ γιγνώσκειν ἑαυτὸν σωφροσύνη ἐστί.

β. Σωκράτης ἐχρῆτο τῷ ἐρωτᾶν τε καὶ ἀποκρίνασθαι.

γ. Τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν.

δ. Κῦρος διέφερεν πάντων τῶν ἡλίκων εἰς τὸ μανθάνειν ἃ δέοι.

ε. Οἱ καρποὶ γεγόνασι αἴτιοι τοῦ μὴ θηριωδῶς ζῆν ἡμᾶς.

 Κροῖσος ἐνόμιζε ἑαυτὸν εἶναι ἀνθρώπων ἁπάντων ὀλβιώτατον.

 Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.

 Τὸ κακῶς ποιεῖν ἐστι ἀδικεῖν.

 Ἐπεθύμει γενέσθαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν ἱκανός.

 Δημοσθένης μὲν ἦν δεινότατος λέγειν καὶ πολλάκις παρεῖχεν ἑαυτὸν συμβουλεύειν τοῖς Ἀθηναίοις.

 Ξενοφῶν καὶ Χειρίσοφος διεπράξαντο, ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς.

 Οἱ Πέρσαι ἠνάγκαζον τοὺς νέους μανθάνειν τοὺς νόμους.

 Ἄξιον ἦν τοῖς ζῶσιν πενθεῖν τοὺς τεθνεῶτας.

 Οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν.

 Ἐπιθυμεῖ γενέσθαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν.

 Ἀρχίδαμος ἔμελλε δῃώσειν τὴν γῆν.