Παθητική σύνταξη- Ποιητικό αίτιο - Μετατροπή

Παθητική Σύνταξη

Παθητική Σύνταξη -Ποιητικό Αίτιο

·         Τα παθητικά ρήματα δηλώνουν ότι το υποκείμενο παθαίνει (πάσχει) κάτι από κάποιον άλλον.

·         Τα παθητικά ρήματα συμπίπτουν ως προς τον τύπο γενικά με τα μέσα, εκτός από τον μέλλοντα και τον αόριστο.
Ποιητικό αίτιο ονομάζεται ο προσδιορισμός που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο παθαίνει κάτι το υποκείμενο ενός παθητικού ρήματος.
Παθητικά ρήματα: είναι τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο τους παθαίνει κάτι από κάποιον άλλο.

Διακρίνονται σε:

1. Κυρίως παθητικά ρήματα
Βρίσκονται συνήθως στη μέση φωνή και σχηματίζονται από τα ενεργητικά Π.χ. νικῶμαι, πολεμοῦμαι κτλ

2. Ρήματα ενεργητικής φωνής με παθητική διάθεση:

ἀποθνῄσκω ὑπὸ τινος = φονεύομαι από κάποιον

φεύγω ὑπὸ τινος = εξορίζομαι, κατηγορούμαι

έκπίπτω ὑπὸ τινος = εξορίζομαι

εὖ ἀκούω ὑπὸ τινος = επαινούμαι

εὖ πάσχω ὑπὸ τινος = ευεργετούμαι

3.Παθητικά με περίφραση, η οποία αποτελείται από:

Γίγνομαι, τυγχάνω, λαμβάνω, ἔχω + επίθετο ή ουσιαστικό συνώνυμο του ενεργητικού ρήματος.

Αἰτὶαν ἔχω / αἰτίαν λαμβάνω ὑπὸ τινος = κατηγορούμαι

Δίκην δίδωμὶ τινι = τιμωρούμαι από κάποιον

Θεραπείας τυγχάνω ὑπὸ τινος = θεραπεύομαι

Πράγμα ἔχω = ενοχλούμαι

Ζημίαν λαμβάνω παρὰ τινος = ζημιούμαι

Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται:

1.     Το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο προέρχεται αυτό που παθαίνει το υποκείμενο του παθητικού ρήματος λέγεται ποιητικό αίτιο

2.    Το ποιητικό αίτιο είναι επιρρηματικός προσδιορισμός. Εκφέρεται:

  ὑπὸ + γενική   Π.χ. Οἱ παῖδες αὐτοῦ ἐξηλαύνοντο ὑπὸ πάντων τῶν Ἑλλήνων.

 ἀπὸ + γενική, ἐκ + γενική, παρὰ + γενική, πρὸς + γενική   Π.χ. Ὁμολογεῖται παρὰ πάντων τῶν ἀνθρώπων Σωκράτην εἶναι σοφὸν.

δοτική ονόματος ή αντωνυμίας (δοτική προσωπική) δίπλα σε χρόνο συντελικό (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) ή ρηματικό επίθετο σε –τέος, -τὸς.  Π.χ. Τοῖς Λακεδαιμονίοις διέγνωστο λελύσθαι τὰς σπονδὰς. Ἁμιλλητέον ἡμῖν ἐστὶ.

Μετατροπή ενεργητικής σε παθητική σύνταξη

α) Όταν το ρήμα είναι μονόπτωτο:

o    το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό·

o    το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο·

o    το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού:

 β) Όταν το ρήμα είναι δίπτωτο:

o    το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό·

o    το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο·

o    το άμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού·

o    το έμμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος παραμένει αμετάβλητο ως αντικείμενο του παθητικού:

 

Παρατηρήσεις

α) Όταν το ρήμα έχει τη σημασία του αἰτῶ (ζητώ), υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται το έμμεσο αντικείμενο:
Ὁ Ἡριππίδας αἰτεῖ τὸν Ἀγησίλαον ὁπλίτας. ➝ Ὁπλῖται αἰτοῦνται τὸν Ἀγησίλαον ὑπὸ τοῦ Ἡριππίδου.

β) Στην περίπτωση των ρημάτων ἀποκόπτω τινός τι, ἀποτέμνω τινός τι, ἐκκόπτω τινός τι, ἐπιτάσσω τινί τι και ἐπιτρέπω τινί τι, υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται το αντικείμενο σε γενική ή δοτική (έμμεσο):
Ἐπέτρεψαν τοῖς ἐννέα ἄρχουσι τὴν φυλακήν. ➝ Oἱ ἐννέα ἄρχοντες ἐπιτετραμμένοι ἦσαν τὴν φυλακήν.

γ) Όταν το ενεργητικό ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές, από τις οποίες η μία είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου, τότε:

το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό·

το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο·

το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού·

το κατηγορούμενο του αντικειμένου γίνεται κατηγορούμενο του υποκειμένου:

 γ) Όταν το ρήμα συντάσσεται με σύστοιχο αντικείμενο:

Το σύστοιχο αντικείμενο μονόπτωτου ρήματος τρέπεται σε σύστοιχο υποκείμενο:
Τὸν πόλεμον οὕτως ἐπολεμήσαμεν. ➝ Ὁ πόλεμος οὕτως ἐπολεμήθη ὑφ' ἡμῶν.

Το σύστοιχο αντικείμενο δίπτωτου ρήματος παραμένει αμετάβλητο:

Στην ενεργητική σύνταξη τονίζεται το υποκείμενο που δρα, ενώ στην παθητική σύνταξη τονίζεται η δράση που προέρχεται από το ποιητικό αίτιο.

Κατά την μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη συμβαίνουν οι παρακάτω μεταβολές:

·         Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται πάντοτε ποιητικό αίτιο του παθητικού ρήματος

·         Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος

α) αν  είναι μονόπτωτο το ρήμα γίνεται ονομαστική (υποκείμενο) του παθητικού ρήματος

β) αν το ρήμα είναι δίπτωτο, τρέπεται σε υποκείμενο του παθητικού ρήματος μόνο το άμεσο αντικείμενο. Το έμμεσο αντικείμενο παραμένει στην ίδια πτώση ως αντικείμενο του παθητικού ρήματος

γ) αν το ρήμα είναι δίπτωτο και συντάσσεται με δύο αιτιατικές , από τις οποίες η μια είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο σε αυτό, τότε το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος και η άλλη αιτιατική παραμένεις ως κατηγορούμενο του υποκειμένου σε ονομαστική πτώση.

Μερικά ενεργητικά ρήματα έχουν ως παθητικό ένα άλλο ρήμα ενεργητικής ή μέσης φωνής ή μια περίφραση που αποτελείται από τα ρήματα ἔχω, γίγνομαι, λαμβάνω κ.ά. και ένα όνομα ομόρριζο ή συνώνυμο του ενεργητικού ρήματος:

αἱρῶ τι/τινα (συλλαμβάνω, κυριεύω) [αλλά και:] αἱροῦμαί τινα (εκλέγω)	ἁλίσκομαι ὑπό τινος (συλλαμβάνομαι, κυριεύομαι) αἱροῦμαι ὑπό τινος (εκλέγομαι)
ἀποκτείνω τινὰ (σκοτώνω)	ἀποθνῄσκω ὑπό τινος (σκοτώνομαι)
δίκην λαμβάνω παρά τινος (τιμωρώ)	δίκην δίδωμί τινι (τιμωρούμαι)
διώκω τινὰ (κατηγορώ, εξορίζω κάποιον)	φεύγω ὑπό τινος (κατηγορούμαι, εξορίζομαι)
ἐκβάλλω τινὰ (εξορίζω)	ἐκπίπτω ὑπό τινος (εξορίζομαι)
εὖ ποιῶ/δρῶ τινα (ευεργετώ)	εὖ πάσχω ὑπό τινος (ευεργετούμαι)
ζημιῶ τινα (ζημιώνω, τιμωρώ)	ζημιοῦμαι / ζημίαν λαμβάνω παρά τινος (ζημιώνομαι, τιμωρούμαι)
κακῶς λέγω τινὰ (κακολογώ)	κακῶς ἀκούω ὑπό τινος (κακολογούμαι)
μισῶ τινα (μισώ)	μισοῦμαι / μισητὸς γίγνομαι / μῖσος ἔχω πρός τινος (μισούμαι) κ.ά.

➤ Περιφραστικά σχηματίζουν συνήθως τον παθητικό τους τύπο τα αποθετικά ρήματα, αυτά δηλαδή που έχουν μόνο μέση φωνή:

αἰδοῦμαί τινα (σέβομαι, ντρέπομαι κάποιον)	αἰδοῦς τυγχάνω ὑπό τινος (με σέβεται, με ντρέπεται κάποιος)
αἰτιῶμαί τινα (κατηγορώ κάποιον)	αἰτίαν ἔχω / αἰτίαν λαμβάνω / ἐν αἰτίᾳ εἰμὶ ὑπό τινος (κατηγορούμαι)
ἐπιμελοῦμαί τινος (φροντίζω κάποιον)	ἐπιμελείας τυγχάνω ὑπό τινος (με φροντίζει κάποιος)

·        

ΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ (ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ)
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ		ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
1.Το ενεργητικό ρήμα 2.Το υποκείμενο ρήματος 3.Το αντικείμενο ρήματος 4.Στα δίπτωτα ρήματα:   α) Το άμεσο αντικείμενο   β) Το έμμεσο αντικείμενο 5.Το κατηγορούμενο αντικειμένου      (σε αιτιατική)	αλλάζει σε	1.Ρήμα παθητικό (ίδιο χρόνο).      2.Ποιητικό αίτιο.      3.Υποκείμενο ρήματος.  4.  α) Υποκείμενο ρήματος. β) Αντικείμενο ρήματος         (στην ίδια  πτώση). 5.   Κατηγορούμενο υποκειμένου (σε ονομαστική)

 

Άσκηση:
Να βρείτε το ποιητικό αίτιο και να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική

Ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἄν ἀποδείξειεν ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων.

Ἐγένετο δὲ κατὰ τὸν χρόνον τοῦτον καὶ ἡ έν Σάμῳ ἐπανάστασις ὑπὸ τοῦ δήμου.

Τούτων τοίνυν αύτῷ πεπραγμένων, προςῆλθεν ἡμῖν φάσκων ἕτοιμος εἶναι παραδοῦναι βασανίζειν τὸν παῖδα.

Ἐπεδείξαντο τὰς αὑτῶν εὐψυχίας πρῶτον μὲν ἐν τοῖς ὑπὸ Δαρείου πεμφθεῖσι.

Ἐπράχθη οὐδὲν οὐδὲν  ἀπὸ τῶν τυράννων ἔργον ἀξιόλογον.

Αἱ Ἀθηναίων νῆες τοῖς Κερκυραίοις οὐχ ἐωρῶντο.

Ἰσχόμαχος πρὸς πάντων καλὸς τε κἀγαθὸς ἐπωνομάζετο.

Οἱ τύραννοι ἐδιώχθησαν ὑπὸ τῶν Άθηναίων     

Ἀλέξανδρος ὑπὸ τοῦ Άριστοτέλους ἐπαιδεύθη.     

Οὐδὲν ἐπράχθη ὑπὸ τῶν τυράννων.     

Ὑπὸ τῶν θεῶν οἱ ἄδικοι κολάζονται     

Ἡ πόλις ἐσώθη ὑπὸ τῶν συμμάχων    

Αἱ πόλεις ἐδόθησαν ὑπὸ Δαρείου τῷ Κύρῳ     

Ἡ τέχνη μετεδόθη ἀνθρώποις ὑπὸ Προμηθέως     

Τοῦτο ἐκ θεοῦ δίδοταί μοι.     

Παρὰ βασιλέως ταῦτα ἐδόθη τῇ πόλει     

Αἱ νῆες ἐπληρώθησαν ἀνδρῶν  ὑπὸ Δημοσθένους