Άτομα με Ειδικές Ανάγκες - Κριτήριο αξιολόγησης συνεξέτασης Ν. Γλώσσας - Λογοτεχνίας Γ΄Λυκείου

Άτομα με αναπηρίες
 Κριτήριο αξιολόγησης στα Νέα Ελληνικά σύμφωνα με το νέο σύστημα συνεξέτασης Γλώσσας και Λογοτεχνίας

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

            Κύριοι εκπρόσωποι των φορέων του αναπηρικού κινήματος και κύριοι εκπρόσωποι των μέσων μαζικής ενημέρωσης

            Όταν μου ζητήθηκε να παρουσιάσω στη διημερίδα αυτήν το θέμα των ατόμων με αναπηρία σε σχέση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σκέφτηκα με ποιον τρόπο θα μπορούσα να το αναδείξω καλύτερα, αλλά και πώς θα μπορούσα να πείσω με επιχειρήματα για την αναγκαιότητα μεγαλύτερης δημόσιας προβολής των ζητημάτων που αφορούν τον χώρο των ατόμων με αναπηρία. Γιατί δεν βρίσκουν μέχρι σήμερα την προβολή που τους χρειάζεται αλλά και τους αναλογεί; 

          
       Το βέβαιο είναι ότι τα άτομα με αναπηρία δεν αποτελούν μια αμελητέα πληθυσμιακή κατηγορία, ώστε κατ’ εξαίρεση να πέφτουν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας. Αν, όπως είχε πει ο Andy Warhal, σε κάθε άνθρωπο αντιστοιχούν δεκαπέντε λεπτά δημοσιότητας στη ζωή του, τότε το βέβαιο είναι ότι κάθε μέρα για αρκετές ώρες τα φώτα της δημοσιότητας θα έπεφταν πάνω σε ένα άτομο με αναπηρίες. 

            Αυτός ο ιδιότυπος περιορισμός ή αποκλεισμός από τη δημόσια προβολή έχει σίγουρα να κάνει και με τον τρόπο που λειτουργούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συνδέεται με το ευρύτερο πρόβλημα, τη μεγάλη αυτή συζήτηση που αφορά τον ρόλο και την ευθύνη τους στις σύγχρονες κοινωνίες. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν καλύπτουν τα ίδια την αναγκαιότητα ενημέρωσης και πληροφόρησης της κοινωνίας. Η ενημέρωση είναι απλώς το μέσο για μια σειρά από λειτουργίες που επιτελούν και μπορούν να επιτελέσουν στις σύγχρονες κοινωνίες. Λειτουργίες που άλλες φορές είναι περισσότερο και άλλες φορές λιγότερο εμφανείς. 

            Η αλήθεια είναι ότι η αναπηρία εθεωρείτο πάντοτε συνώνυμο της αδυναμίας και της πλήρους ανικανότητας. Στην πράξη, αντιμετωπίζουμε κάποιον ανάπηρο σαν να είναι ολικά ανάπηρος, ασχέτως αν η ανεπάρκειά του σχετίζεται με συγκεκριμένες λειτουργίες που δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει. Και αυτή η φιλεύσπλαχνη απαξίωσή του από τον κοινωνικό περίγυρο είναι ό,τι χειρότερο για τον ίδιο τον ανάπηρο. Γιατί έτσι ο ανάπηρος αισθάνεται άχρηστος και ότι θα πρέπει να αποσυρθεί από τον κόσμο της εργασίας, από τον κόσμο της διασκέδασης, της συμμετοχής στην κοινωνική ζωή. Θεωρούμε ότι η ανθρωπιστική στάση μας απέναντί του είναι να τον λυπηθούμε, παρά το ότι ο ίδιος δεν θα ήθελε ποτέ κάτι τέτοιο. Το αποτέλεσμα είναι να λυπηθεί και ο ίδιος τον εαυτό του, να θυματοποιηθεί, να στιγματιστεί και να αισθάνεται ότι πρέπει να αποσυρθεί. Δυστυχώς, μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έχει αλλάξει σημαντικά αυτή η αντιμετώπιση. Αν θυμηθούμε το πώς προβάλλονται τα θέματα των αναπήρων από τις ειδήσεις και τις εφημερίδες, θα αντιληφθούμε το πώς αναπαράγονται και τα φαινόμενα περιθωριοποίησης και στιγματισμού. 

            Τους παρουσιάζουν σαν να ζουν για να ξεπεράσουν το πρόβλημα που έχουν. Σαφώς και απασχολεί τα άτομα με αναπηρία πώς θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της αναπηρίας τους, αλλά να ξέρετε ότι οι άνθρωποι αυτοί, παιδιά ή μεγαλύτεροι, παίζουν, γελούν, ερωτεύονται, είναι φυσιολογικοί άνθρωποι. Περισσότερο φυσιολογικοί από τα μοντέλα των διαφημίσεων. Και είναι περισσότερο φυσιολογικοί γιατί είναι πολύ περισσότεροι αριθμητικά από τα υγιέστατα μοντέλα, είναι πιο φυσιολογικό το ενδεχόμενο ένας άνθρωπος να αποκτήσει κάποια αναπηρία στη ζωή του, παρά να πετύχει ταυτόχρονα στον έρωτα, στο επάγγελμα και στην κοινωνική του ζωή, όπως δείχνουν οι διαφημίσεις.

            Για να τους εντάξουμε, λοιπόν, ή να τους επανεντάξουμε στην κοινωνική και οικονομική ζωή, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να τους εντάξουμε ισότιμα στην εικόνα που έχουμε για τους ανθρώπους, όχι να τους αντιμετωπίζουμε ως ένα διαφορετικό κόσμο που ζει παράλληλα με τον δικό μας. Αυτό νομίζω ότι είναι και η πιο σημαντική ευθύνη των μέσων μαζικής ενημέρωσης και δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να το πράξουν, να εντάξουν δηλαδή στα προγράμματά τους ανθρώπους με αναπηρία που συμβιώνουν αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους. 

Ευχαριστώ. 

Ι. Δεσποτοπούλου, Άτομα με αναπηρία και Μ.Μ.Ε., Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας - Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης, Αθήνα 2006, σσ. 96-102 (διασκευή). 

                                    Β. Κείμενο  Τα μειονεκτικά παιδιά στο σχολείο

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, και κυρίως μετά το 1981, που είχε ανακηρυχθεί Διεθνές Έτος των Μειονεκτικών Ατόμων, η ενσωμάτωση των νέων ατόμων με μειονεκτήματα στο κανονικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει την υποστήριξη της κοινής γνώμης και αποτελεί μια από τις προτεραιότητες των εθνικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε πολλές χώρες.

Αυτή η αναμφισβήτητη αλλαγή νοοτροπίας και συμπεριφοράς έναντι των μειονεκτούντων ατόμων αποτελεί ουσιαστική διάσταση της διαδικασίας ενσωμάτωσής τους στη δραστήρια ζωή και στις κοινωνίες στις οποίες ανήκουν. Η ενσωμάτωση αυτή στηρίζεται στις αρχές της ισότητας των ευκαιριών για εκπαίδευση και της πλήρους συμμετοχής όλων των ατόμων, περιλαμβανομένων και των μειονεκτούντων, στην κοινωνική ζωή και στην εθνική ανάπτυξη. Αποτελεί έναν από τους στόχους του Παγκόσμιου Προγράμματος Δράσης για τα Μειονεκτικά Άτομα που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1982. Η Ουνέσκο συνεργάζεται με άλλους ειδικευμένους οργανισμούς του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών για την εφαρμογή του προγράμματος αυτού, το οποίο έχει περιληφθεί στο Δεύτερο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμά της (1984-1989).

Η σχολική ενσωμάτωση των μειονεκτούντων νέων εφαρμόζεται ήδη σε πολλές χώρες - μέλη της Ουνέσκο, με ευνοϊκές επιπτώσεις τόσο για τους ίδιους τους μειονεκτούντες νέους όσο και για το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο έτσι γίνεται πιο ευέλικτο. Εξάλλου, συμβάλλει στο να γίνουν αποδεκτές οι «διαφορές», προωθεί την αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασμό και ευνοεί, αναμφισβήτητα, τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης.

Η έννοια του «μειονεκτήματος» έχει υποστεί σημαντικές μεταβολές κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες και διαφέρει τώρα από τις έννοιες της «ανικανότητας» και της «αναπηρίας». Προέρχεται από μιαν ανικανότητα ή μιαν αναπηρία του ατόμου, και περιορίζει ή εμποδίζει την εκτέλεση ενός ρόλου που είναι φυσιολογικός για το άτομο, αν ληφθεί υπόψη η ηλικία, το φύλο και διάφοροι κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες. Το μειονέκτημα επομένως συνδέεται με τη σχέση των μειονεκτούντων ατόμων με το περιβάλλον τους. Εμφανίζεται, όταν τα άτομα αυτά συναντούν πολιτιστικά, υλικά ή κοινωνικά προσκόματα που εμποδίζουν την πρόσβασή τους στα διάφορα συστήματα της κοινωνίας, τα οποία είναι προσιτά στους άλλους συμπολίτες τους. Το μειονέκτημα, λοιπόν, συνίσταται στην απώλεια ή τον περιορισμό των ευκαιριών ισότιμης συμμετοχής του ατόμου στη ζωή της κοινότητας.

Αυτή η καινούρια αντίληψη δείχνει καθαρά πόσο σχετική είναι η απόσταση που χωρίζει τα μειονεκτούντα από τα άλλα άτομα και τονίζει το γεγονός ότι η απόσταση αυτή μπορεί να μειωθεί ή και να εξαλειφθεί, με την κατάλληλη επενέργεια στο φυσικό, ψυχολογικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιβάλλον του μειονεκτικού ατόμου και με τη δημιουργία συνθηκών που ευνοούν την αυτάρκειά του.

Από εκπαιδευτική άποψη, για να επιτευχθεί η ενσωμάτωση των μειονεκτικών ατόμων θα πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα, και κυρίως να ληφθεί υπόψη η ιδιαιτερότητα του κάθε παιδιού. Θα πρέπει, δηλαδή, να εξεταστούν η φύση και η σπουδαιότητα του μειονεκτήματος, οι δυνατότητες εκπαίδευσης και ανάπτυξης των υπαρχουσών δεξιοτήτων, καθώς και το πρόγραμμα που ταιριάζει στην κάθε περίπτωση. Επιπλέον, χρειάζεται να σπάσουν τα στεγανά των διαφόρων ιδρυμάτων, να δημιουργηθούν διεπιστημονικές εκπαιδευτικές ομάδες και να χρησιμοποιηθούν ποικίλες εκπαιδευτικές μέθοδοι.

Οι μορφές που παίρνει η σχολική ενσωμάτωση των μειονεκτικών νέων ποικίλλουν ανάλογα με τη χώρα, και μερικές φορές στην ίδια χώρα ανάλογα με τις ανάγκες και τα διαθέσιμα μέσα. Όλες όμως αποβλέπουν στον ίδιο στόχο: να ευνοήσουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε παιδιού και να εξασφαλίσουν την απώτερη κοινωνική του ένταξη.

Περιοδικό Courrier της Unesco, Σεπτέμβριος 1987, σελ. 29

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Όμως εκείνο το ηλίθιο παιδί που γελούσαμε μαζί του
Έρχεται τώρα τις νύχτες γερασμένο.
«Πώς έγινες έτσι», του λέω.
«Εσύ όταν πέθανες ήσουν σχεδόν παιδί».
«Δε γελάνε πια μαζί μου» μου λέει. [...]

[...] «Έκανα να φύγω, αλλά στην πάροδο είδα το μουγκό παιδί,
Είχε ακουμπήσει στον τοίχο κι έκλαιγε,
Και τώρα πάνω στον τοίχο ήταν ένα μικρό φωτισμένο παρεκκλήσιο».

(Λειβαδίτης, Τ., 1995:842, Η λέξη)



ΘΕΜΑ Α.
Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80-100 λέξεις). 15 μον

ΘΕΜΑ Β.
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη, σύμφωνα πάντα με το κείμενο. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο. 
10 μον

α. Θα έπρεπε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να προβάλλουν περισσότερο τα προβλήματα των αναπήρων. 
β. Πρέπει να σεβόμαστε τους ανάπηρους ανθρώπους, επειδή έχουν ίσες δυνατότητες με τους υπολοίπους. 
γ. Ο οίκτος προς τους αναπήρους ωθεί στην περιθωριοποίηση και τον στιγματισμό τους. 
δ. Το φυσιολογικό δεν ταυτίζεται με το πρότυπο. 
ε. Θα έπρεπε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να δείχνουν ανάπηρους ανθρώπους να συνυπάρχουν με τους υπολοίπους. 

 Β2α. Το Κείμενο 1 έχει πληροφοριακό/ενημερωτικό χαρακτήρα. Να το επιβεβαιώσετε με αναφορά σε δύο (2) στοιχεία του κειμένου. (6 μον)
Β2β. Η κ Δεσποτοπούλου (Κείμενο 1), χρησιμοποιεί το α΄ ενικό, το γ΄ ενικό και το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Σε ποιους λόγους οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η διαφοροποίηση του προσώπου των ρημάτων στο λόγο της; (9 μον)  Μονάδες 15
Β3. Ο συντάκτης του Κειμένου 2 επιλέγει ως κατακλείδα της τέταρτης

Παραγράφου  «Το μειονέκτημα, λοιπόν,…… συμμετοχής του ατόμου στη ζωή της κοινότητας.»
α) Με ποιες διαπιστώσεις καταλήγει σε αυτή την κατακλείδα; (μονάδες 7)

β) Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας δομικά διατυπώνοντας τη συγκεκριμένη  κατακλείδα;

(μονάδες 8)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ.
 Και στα δυο παραθέματα ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης αναφέρεται σε νεαρά άτομα με αναπηρία και καταγράφει την τραγική τους θέση μέσα στην κοινωνία τη δεκαετία του 1960.Να χαρακτηρίσετε τον αφηγητή , να βρείτε τους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί και το ύφος του κειμένου. (15 μον)

ΘΕΜΑ Δ.
Με αφορμή τη βράβευση συμμαθητή σας με αναπηρία ο οποίος αρίστευσε, να συντάξετε άρθρο 350-400 λέξεων που θα δημοσιευτεί σε τοπική εφημερίδα, αναφέροντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΑΜΕΑ στην καθημερινότητά τους αλλά και τους λόγους που άτομα με αναπηρία μπορούν με τη στάση ζωής τους να αποτελέσουν πρότυπο για όλους. (30 μον)