Επιρρηματικές Μετοχές

Επιρρηματικές Μετοχές


Μια μετοχή χρησιμοποιείται ως:

α) επιθετικός προσδιορισμός

β) κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός

γ) επιρρηματικός προσδιορισμός

Ανάλογα με τη χρήση της η μετοχή χαρακτηρίζεται ως:

α) επιθετικός προσδιορισμός : επιθετική μετοχή

β) κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός : κατηγορηματική μετοχή

γ) επιρρηματικός προσδιορισμός : επιρρηματική μετοχή

Επιρρηματική μετοχή

Επιρρηματική λέγεται η μετοχή που χρησιμοποιείται για να εκφράσει επιρρηματικές σχέσεις, δηλ. το χρόνο, την αιτία, το σκοπό, την υπόθεση, την εναντίωση και τον τρόπο. Συνεπώς, η επιρρηματική μετοχή είναι έξι ειδών:

1. χρονική, 2. αιτιολογική, 3. τελική, 4. υποθετική, 5. εναντιωματική ή ενδοτική, 6. τροπική

Τα πέντε πρώτα είδη των μετοχών αυτών ισοδυναμούν με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις. Η τροπική μετοχή ισοδυναμεί με τροπικό προσδιορισμό.

 

1. Χρονική μετοχή

Η χρονική μετοχή:

α)  μπορεί να βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από το μέλλοντα.

β)  ισοδυναμεί με χρονική πρόταση

γ)  παίρνει άρνηση οὐ ή μή

δ)  δηλώνει πράξη προτερόχρονη ή σύγχρονη και σπανίως υστερόχρονη από αυτή που σημαίνει το ρήμα της πρότασης.

Η χρονική μτχ. ενεστώτα δηλώνει κατά κανόνα το σύγχρονο και του αορίστου συνή­θως το προτερόχρονο και σπανιότερα το σύγχρονο.

ε)  Συχνά συνοδεύεται από χρονικά επιρρήματα: ἅμα = συγχρόνως / αμέσως, ἐνταῦθα = τότε, ἔπειτα, εὐθύς, ἤδη, μεταξύ, ἔτι, εἶτα, αὐτίκα

στ) Μεταφράζεται με κάποιον από τους χρονικούς συνδέσμους της ν.ε. + οριστικήή υποτακτική.

Οἱ δὲ τῶν παίδων διδάσκαλοι κλειέτωσαν τὰ διδασκαλεῖα πρὸ ἡλίου δύοντος.

(= Οι δάσκαλοι των παιδιών να κλείνουν τα σχολεία προτού δύσει ο ήλιος.)

Η μετοχή εκφράζει πράξη προτερόχρονη. 

Πορευόμενοι ἐώρων τὸν στίβον τῶν Ἀχαιῶν καὶ Ἀρκάδων ἐπὶ τὴν ὁδόν.

(= Ενώ βάδιζαν, έβλεπαν τα ίχνη των Αχαιών και των Αρκάδων πάνω στο δρόμο.)

Η μετοχή εκφράζει πράξη σύγχρονη. 

Χαλκιδεῖς ἔτει πέμπτῳ μετὰ Συρακούσας οἰκισθείσας οἰκίζουσι Κατάνην.

(= Οι Χαλκιδείς ίδρυσαν την Κατάνη τον πέμπτο χρόνο αφότου ιδρύθηκαν οι Συρακούσες.)

Η μετοχή εκφράζει πράξη υστερόχρονη.

Ἐπαιάνιζον ἄμα πλέοντες.

(= Τραγουδούσαν τον παιάνα, ενώ έπλεαν.)

Η μετοχή εκφράζει πράξη ταυτόχρονη.

Συνοδεύεται από το χρονικό επίρρημα ἄμα.
Οι μετοχές ἀρχόμενος, τελευτῶν, διαλείπων ή διαλιπών, χρονίζων, ἀνύσας (+ προ­στακτική), όταν είναι χρονικές και αναφέρονται στο υποκείμενο της πρότασης, τότε μεταφράζονται αντίστοιχα: στην αρχή, στο τέλος, ύστερα από λίγο ή αργότερα, ύστε­ρα από καιρό, γρήγορα. Δέχεται άρνηση οὐ ή μη.

2.  Αιτιολογική μετοχή

Η αιτιολογική μετοχή:

α)  μπορεί να βρίσκεται σε όλους τους χρόνους σπάνια σε μέλλοντα.

β)  ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση

γ)  παίρνει άρνηση οὐ

δ)  δηλώνει αντικειμενική - πραγματική αιτία ή υποκειμενική αιτία.

ε)  Μπορεί να συνοδεύεται από τους προσδιορισμούς διὰ τοῦτο, διὰ ταῦτα, ἐκ τούτου, οὕτως· στην περίπτωση της αντικειμενικής αιτίας μπορεί να συνοδεύεται από τα μόρια: ἅτε. ἅτε δή, οἷον, οἷον δή, οἷα δή, ενώ στην περίπτωση της υποκειμενικής αιτίας από τα: ὡς, ὥσπερ.
(ί)   ἂτε (δή), οἷον (δή), οἷα (δή): αιτία πραγματική,

ϋ)   ὡς: αιτία υποκειμενική (= με την ιδέα ότι…, επειδή κατά τη γνώμη μου …),

ϋι) ὣσπερ: αιτία υποτιθέμενη ή ψευδής (= επειδή τάχα …, σαν να …).

 Αιτιολογικές είναι συνήθως οι μετοχές:

α) των δοξαστικών ρημάτων (δοκῶν, νομίζων, ἡγούμενος, οἰόμενος, κρίνων,ὑπολαμβάνων, ἐλπίζων, πιστεύων…),

β) των ρημ. ψυχικού πάθους και όσων δηλώνουν φόβο: ἀγανακτῶν, ἀχθόμενος, , ἀπορῶν, δείσας…),

γ) των γνωστικών (γιγνώσκων, εἰδώς, ἐννοήσας, ἐπισταμένος …),

δ) από ρήματα ψυχικού πάθους (δες και κατηγορηματική μτχ.),

ε) των αισθητικών ρημάτων (ὁρῶν, αίσθανόμενος).

4. Οι αιτιολογικές μτχ. τί βουλόμενος, τι παθών, τι μαθών σε ευθείες ερωτήσεις μεταφράζονται με το «τι», «γιατί». Όταν υπάρχει δυνητική έγκλιση, οι μτχ. αυτές είναι υποθετικές.

στ) Μεταφράζεται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους γιατί, διότι, επειδή + οριστική. Στην αντικειμενική αιτία μπορούμε να προσθέσουμε το: πράγματι, ενώ στην υποκειμενική τα: κατά τη γνώμη μου, με την ιδέα ότι, με την εντύπωση ότι κ.ό.

Καὶ διὰ τοῦτο ὀργισθεὶς Ἀπόλλων κτείνει Κύκλωπας.

(= Επειδή γι' αυτό οργίστηκε ο Απόλλωνας, σκοτώνει τους Κύκλωπες.)

Συνοδεύεται από τον προσδιορισμό διὰ τοῦτο. 

Οἷον διὰ χρόνου ἀφιγμένος ἀσμένως ᾖα.

(Επειδή πράγματι είχα φτάσει μετά από πολύ χρόνο, πήγαινα ευχάριστα.

Συνοδεύεται από το οἷον και εκφράζει αντικειμενική αιτία. 

Τὸν Περικλέα ἐν αἰτίᾳ εἶχον ὡς πείσαντα σφᾶς πολεμεῖν.

(= Τον Περικλή κατηγορούσαν, γιατί κατά τη γνώμη τους τους έπεισε να πολεμούν.)

Συνοδεύεται από το ὡς και εκφράζει υποκειμενική αιτία.

Καὶ ὡς προθυμοτάτοις οὖσιν ὑμῖν χάριν εἴσεται Κῦρος.

(= Ο Κύρος θα σας χρωστά ευγνωμοσύνη, επειδή έχει τη γνώμη ότι είστε προθυμότατοι.)

Συνοδεύεται από το ὡς και εκφράζει υποκειμενική αιτία.

 

3. Τελική μετοχή

Η τελική μετοχή:

α)  βρίσκεται πάντα σε χρόνο μέλλοντα. Εξαρτάται συνήθως από ρήματα που δηλώνουν κίνηση ή ενέργεια, εκλογή ή προσφο­ρά.
β)  ισοδυναμεί με τελική πρόταση

γ)  παίρνει άρνηση μή

δ)  μπορεί να δηλώνει υποκειμενικό σκοπό και γι' αυτό στην περίπτωση αυτή συνοδεύεται από το ὡς.

ε)  Μεταφράζεται με το για να + υποτακτική

Οὗτος ἥκει ἀμφισβητήσων.

(= Αυτός έχει έρθει, για να αμφισβητήσει.) 

Οἱ Ἕλληνες παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι αὐτόν.

(= Οι Έλληνες ετοιμάζονταν, για να τον δεχτούν/αντιμετωπίσουν.)

Συνοδεύεται από τον ὡς και δηλώνει σκοπό υποκειμενικό.

4. Υποθετική μετοχή

Η υποθετική μετοχή:

α)  βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από το μέλλοντα.

β)  δηλώνει την προϋπόθεση κάτω από την οποία μπορεί ή θα μπορούσε να συμβεί αυτό που σημαίνει το ρήμα της πρότασης. Ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση.

γ)  παίρνει άρνηση μή.

δ)  μεταφράζεται με τα: αν, εάν, σε περίπτωση που + υποτακτική.
Υποθετικές είναι συνήθως οι μετοχές που προσδιορίζουν:

α) δυνητική έγκλιση (οριστική, ευκτική, απαρέμφατο, μετοχή + ἂν),

β) μέλλοντα ή προστακτική,

γ) απρόσωπο ρήματα,

δ) ρηματικά επίθετα σε -τός,

Όταν η υποθετική μτχ. εκτός από προϋπόθεση δηλώνει και χρόνο, είναι χρονικοϋπο-θετική και αναλύεται συνήθως σε: ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, έπειδάν + υποτακτική ή ὅτε, ὁπότε + ευκτική επαναληπτική

Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε.

(= Αν νικήσετε, θα είστε κύριοι όλων αυτών.)

Οὐκ ἔστιν ἡμῖν μὴ νικῶσι σωτηρία.

(= Δεν υπάρχει για μας σωτηρία, αν δε νικάμε.)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Όταν μια μετοχή βρίσκεται κοντά σε δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική ή δυνητικό απαρέμφατο ή σε οριστική μέλλοντα, τότε η μετοχή κατά κανόνα είναι υποθετική.

Αἰσχύνοιντο ἄν μὴ ἀποδιδόντες χάριτας.

(= Θα ντρέπονταν, αν δεν ανταπέδιδαν την ευγνωμοσύνη.) 

Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς.

(= Αν κάνεις δίκαιες πράξεις, θα έχεις τους θεούς συμμάχους.)

 

5. Εναντιωματική ή παραχωρητική μετοχή

Η εναντιωματική μετοχή:

α)  βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από το μέλλοντα.

β)  δηλώνει την εναντίωση σε σχέση μ' αυτό που εκφράζει το ρήμα της πρότασης. Ισοδυναμεί με εναντιωματική πρόταση. .Ισοδυναμεί με εναντιωματική πρόταση και σχηματίζει υποθετικό λόγο.

Δηλώνει εναντίωση, δηλαδή σχέση λογικής αντίθεσης με το ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτάται (είμαι γενναίος – ηττώμαι: γενναῖοι ὄντες ἤττηθησαν).Ανάμεσα στην έννοια της μετοχής και του ρήματος υπάρχει κάτι το ασυμβίβαστο.

γ)  παίρνει άρνηση οὐ.

δ)  μεταφράζεται με τα: αν και, και αν, (σπανιότερα) μολονότι + υποτακτική.

ε)  συχνά συνοδεύεται από λέξεις όπως: καί, καίπερ = παρόλο που - αν και, καίτοι = και βέβαια - και πράγματι, πάνυ = πολύ - εντελώς, καὶ ταῦτα, ενώ στην πρόταση μπορεί να υπάρχουν ο αντιθετικός σύνδεσμος ὅμως ή τα επιρρήματα εἶτα, ἔπειτα, κᾆτα ( > καὶ εἶτα) (= και έπειτα).

Κυρία γενομένη τοσούτων ἀγαθῶν οὐκ ἐφθόνησεν τοῖς ἄλλοις.

(= Αν και έγινε κάτοχος τόσων αγαθών, δεν φθόνησε τους άλλους.) 

Τὸν Ὀρόνταν καὶ τότε προσεκύνησαν καίπερ εἰδότες ὅτι ἐπὶ τὸν θάνατον ἄγοιτο.

(= Τον Ορόντα και τότε τον προσκύνησαν, αν και γνώριζαν ότι οδηγούνταν στο θάνατο.) 

Ἄνδρας δὲ Ἕλληνας πάνυ ζητῶν οὐκ ἔφη δύνασθαι ἰδεῖν

(= Μολονότι πολύ αναζητούσε άνδρες Έλληνες, έλεγε πως δεν μπορούσε να δει.)

6. Τροπική μετοχή

 

Η τροπική μετοχή:

α)  βρίσκεται σε συνήθως σε χρόνο ενεστώτα.

β)  παίρνει άρνηση οὐ.

γ)  δεν ισοδυναμεί με δευτερεύουσα πρόταση, γιατί δεν υπάρχουν δευτερεύουσες τροπικές προτάσεις.

δ)  μεταφράζεται με: νεοελληνική τροπική μετοχή, με τροπικό επίρρημα, ή εμπρόθετο προσδιορισμό, με ρήμα + και ή με τα ενώ, καθώς + οριστική και με το να + υποτακτική. Όταν έχει άρνηση μεταφράζεται με το χωρίς να + υποτακτική.

Εἰσί δέ τινες τῶν Χαλδαίων, οἵ λῃζόμενοι ζῶσι.

(= Υπάρχουν μερικοί από τους Χαλδαίους που ζουν ληστεύοντας / με ληστείες / ληστρικά)

 Οι μετοχές ἂγων, ἔχων, φέρων από ρήματα κίνησης είναι τροπικές και μπορούν να μεταφραστούν με την πρόθεση: με + αιτιατική (π.χ. Ἧκε φύλαξ ἂγων Άντιγόνην = … με την Αντιγόνη).

Ορισμένες τροπικές μετοχές αποδίδονται με τροπικά επιρρήματα: χαίρων(= ατι­μώρητα), λαθών (= κρυφά), φέρων (= με ορμή, βιαστικά)…

Παίρνει άρνηση ου και τότε μεταφράζεται με το «χωρίς να …»

Οἱ βάρβαροι ἀπῆλθον οὐδὲν ἀποκρινόμενοι.

(= Οι βάρβαροι έφυγαν χωρίς να δώσουν καμιά απάντηση.)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Οι μετοχές ἄγων, φέρων, ἔχων, λαβών όταν συντάσσονται με ρήματα που δηλώνουν άφιξη ή αναχώρηση έχουν τη συμβατική σημασία του "με", "μαζί με" δηλώνοντας έτσι τον τρόπο που συντελείται αυτή η κίνηση.

ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα καὶ τὸν Κῦρον τὸν υἱὸν ἔχουσα

(η Μανδάνη πήγε στον πατέρα της μαζί με τον Κύρο, το γιο της.)

Το υποκείμενο της μετοχής - Μετοχή απόλυτη και συνημμένη

Η μετοχή συμφωνεί με το υποκείμενό της στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. Αυτό σημαίνει ότι σε όποιο γένος ή αριθμό ή πτώση βρίσκεται η μετοχή στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση θα βρίσκεται το υποκείμενό της.

Ὁ νόμος ἀπαγορεύων φαίνεται.

Η μετοχή και το υποκείμενό της είναι γένους αρσενικού, ενικού αριθμού, πτώσης ονομαστικής.

Ἐπιγενομένη ἡ νόσος ἐπίεσε τοὺς Ἀθηναίους.

Η μετοχή και το υποκείμενό της είναι γένους θηλυκού, ενικού αριθμού, πτώσης ονομαστικής. 

Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας.

Η μετοχή και το υποκείμενό της είναι γένους ουδετέρου, ενικού αριθμού, πτώσης γενικής. 

Οὐκ ἔστιν ἡμῖν μὴ νικῶσι σωτηρία.

Η μετοχή και το υποκείμενό της είναι γένους αρσενικού, πληθυντικού αριθμού, πτώσης δοτικής. 

Ἔστι ταῦτα τὴν ῥᾳθυμίαν ὑμῶν αὐξάνοντα.

Η μετοχή και το υποκείμενό της είναι γένους ουδετέρου, πληθυντικού αριθμού, πτώσης αιτιατικής.

Μετοχή απόλυτη

Όταν το υποκείμενο της μετοχής είναι λέξη που δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση και λειτουργεί αποκλειστικά ως υποκείμενο της μετοχής, τότε η μετοχή λέγεται απόλυτη.

Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας.

α)	Κρέοντος	βασιλεύοντος	οὐ μικρὰ	συμφορὰ	κατέσχε	Θήβας.
ανάλυση ρήματος			πρσδ.	υπκ. ρ.	ρ.	αντ. ρ.
ανάλυση μετοχής	υπ. μτχ.	μτχ.

Η λέξη Κρέοντος, που είναι το υποκείμενο της μετοχής βασιλεύοντος, δεν έχει καμιά άλλη θέση στην πρόταση.

Φορτίου δὲ προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη

α)	Φορτίουδὲ	προσγενομένου	καὶ αὐτὸς	ἐγκατελήφθη
ανάλυση ρήματος			υπκ. ρ.	ρ.
ανάλυση μετοχής	υπ. μτχ.	μτχ.

Η λέξη Φορτίου, που είναι το υποκείμενο της μετοχής προσγενομένου, δεν έχει καμιά άλλη θέση στην πρόταση.

Ἥδεσθε ὡς περιεσομένους ἡμᾶς Ἑλλήνων.

α)	(ὑμεῖς)	Ἥδεσθε	ὡς περιεσομένους	ἡμᾶς	Ἑλλήνων
ανάλυση ρήματος	υπκ. ρ.
ανάλυση μετοχής			μτχ.	υπ. μτχ

Η λέξη ἡμᾶς, που είναι το υποκείμενο της μετοχής περιεσομένους, δεν έχει καμιά άλλη θέση στην πρόταση.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

α)  Όπως φαίνεται από τα παραπάνω παραδείγματα η απόλυτη μετοχή εκφέρεται κυρίως σε γενική (Κρέοντος βασιλεύοντος, φορτίου προσγενομένου ) ή σε αιτιατική (περιεσομένους ἡμᾶς). Έτσι οι μετοχές ονομάζονται γενική απόλυτη ή αιτιατική απόλυτη.

β)  Με γενική απόλυτη εκφέρεται κάθε επιρρηματική μετοχή προσωπικού ρήματος, εκτός της τελικής.

Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας. > χρονική

Ἀποπλεῖ οἴκαδε καίπερ μέσου χειμῶνος ὄντος. > εναντιωματική

Κῦρος δ' οὖν ἀνέβη ἐπὶ τὰ ὄρη οὐδενὸς κωλύοντος. > τροπική

Χρημάτων δεομένης τῆς Σπάρτης πρὸς πόλεμον, ἐπορεύθη Ἀγησίλαος εἰς Αἴγυπτον. > αιτιολογική

Κολαζόντων ὑμῶν τοὺς ἀδικοῦντας ἔσονται οἱ νόμοι καλοὶ καὶ δίκαιοι. > υποθετική

γ)  Με αιτιατική απόλυτη εκφέρεται σπανίως η μετοχή προσωπικού ρήματος. Στην περίπτωση αυτή η μετοχή είναι αιτιολογική και συνοδεύεται από τα μόρια ὡς ή ὥσπερ.

Συνηθέστερη είναι η μετοχή απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων. Η μετοχή αυτή μπαίνει σε αιτιατική ουδετέρου γένους ενικού συνήθως αριθμού. Οι πιο συνηθισμένες μετοχές σε αιτιατική απόλυτη είναι οι παρακάτω:

ἄδηλον ὄν, ἀδύνατον ὄν, αἰσχρὸν ὄν, γεγραμμένον, δέον, δεῆσον, δίκαιον ὄν, δόξαν, δόξαντα, δυνατὸν ὄν, εἰρημένον, ἐξὸν, μέλον, μεταμέλον, μετὸν, οἷόν τε ὄν, παρασχὸν, παρὸν, πρέπον, προσῆκον, προσταχθὲν προστεταγμένον, ῥᾴδιον ὄν, τυχὸν, ὑπάρχον, χρεὼν

Ἐξόν μοι ἴσον λαμβάνειν οὐκ ἐλάμβανον.

Μετοχή συνημμένη

Όταν το υποκείμενο της μετοχής είναι ταυτόχρονα και α) υποκείμενο ή β) αντικείμενο του ρήματος ή γ) δοτική προσωπική ή δ) υποκείμενο του απαρεμφάτου, τότε η μετοχή λέγεται συνημμένη.

α)	Ἐπιγενομένη	ἡ νόσος	ἐπίεσε	τοὺς Ἀθηναίους.
ανάλυση ρήματος		υπ.	ρ.
ανάλυση μετοχής	μτχ.	υπ.

β)	Οἱ βάρβαροι	ἐτόξευον	αὐτούς	ἀναβαίνοντας
ανάλυση ρήματος	υπ.	ρ.	αντ.
ανάλυση μετοχής			υπ.	μτχ.

γ)	Ἀκούσασιν	τοῖςστρατηγοῖς	ταῦτα	ἔδοξε	συναγαγεῖν	τὸ στράτευμα.
ανάλυση ρήματος		δοτ. προσωπική		ρ.
ανάλυση μετοχής	μτχ.	υπ.

δ)	Ἔδει	ὑμᾶς	ταῦτα	ἀκοῦσαι	και	ἀκούσαντας	ἀπελθεῖν
ανάλυση ρήματος	ρ.			υπ.			υπ.
ανάλυση απαρεμφάτων		υπ.		απρμφ.			απρμφ.
ανάλυση μετοχής		υπ.				μτχ.

Συγκεντρωτικός πίνακας μετοχών

  

είδος μετοχής	σε χρόνο	μπορεί να συνοδεύεται	μεταφράζεται με
επιρρηματική
χρονική	σ’ όλους (εκτός του μέλλοντα), κυρίως σε αόριστο	από χρονικά επιρ.: ἅμα, ἐνταῦθα, ἔπειτα, εὐθύς, ἤδη, μεταξύ κ.ά.	αφού, όταν, ενώ άμα κ.τ.λ.
αιτιολογική	σ’ όλους τους χρόνους (σπανιότερα σε μέλλοντα)	διὰ τοῦτο, διὰ ταῦτα, ἐκ τούτου, οὕτως	γιατί, διότι, επειδή + οριστική
τελική	μέλλοντα (συνήθως με ρήματα που δηλώνουν κίνηση)	από το ὡς, και τότε δηλώνει υποκειμενικό σκοπό	για να
υποθετική	σ’ όλους τους χρόνους (εκτός του μέλλοντα)		αν, εάν, σε περίπτωση που
εναντιωματική	σ’ όλους τους χρόνους (εκτός του μέλλοντα)	καίπερ, καίτοι, πάνυ, καὶ ταῦτα	αν και, μολονότι, ενώ, παρόλο που
παραχωρητική	σ’ όλους τους χρόνους (εκτός του μέλλοντα)	μηδέ, ουδέ	κι αν ακόμη, ακόμη κι αν +ορ. και να + υποτ.
τροπική	σε χρόνο ενεστώτα		με τροπικό επίρρημα ή εμπρ. πρσδ. με ρήμα +και ενώ, καθώς + οριστική με το να + υποτακτική

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Για να αναλυθεί μια μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση:

1. Διαπιστώνεται το είδος της μετοχής (επιθετική, χρονική ..,). Από αυτό εξαρτάται ο υπο­τακτικός σύνδεσμος (ή αναφορική  αντωνυμία) που θα χρησιμοποιηθεί και η έγκλιση, σύμφωνα με τον τρόπο εκφοράς των δευτερευουσών προτάσεων.

2.Το υποκείμενο της μτχ. δίνει το πρόσωπο και τον αριθμό του ρήματος. Φυσικά, όταν η μτχ. γίνεται πρόταση, το υποκείμενο μπαίνει πάντοτε σε ονομαστική.

3. Από το χρόνο που εξαρτάται η μτχ. (αρκτικό ή ιστορικό) επηρεάζεται η μετατροπή της οριστικής ή υποτακτικής σε ευκτική του πλάγιου λόγου.

4. Η μτχ. ενεστώτα και παρακειμένου από ιστορικό χρόνο ισοδυναμεί με παρατατικό ή υπερσυντέλικο, αντίστοιχα.

5.Αν η μτχ. αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση με υποτακτική ή ευκτική, διατηρεί το χρόνο της.

6.Οι μετοχές μέλλοντα και αορίστου διατηρούν το χρόνο τους σε οποιαδήποτε έγκλιση και αν αναλυθούν.

7.Η μετοχή αορίστου, όταν αναφέρεται στο παρελθόν γίνεται οριστική· όταν αναφέρεται στο μέλλον, γίνεται υποτακτική ή ευκτική (χρονικοϋποθετική μτχ.).

8. Οι υποθετικές, χρονικοϋποθετικές, αναφορικοϋποθετικές και οι ενα^τιωματικές μετο­χές αναλύονται στις αντίστοιχες προτάσεις με βάση την απόδοση και το νόημα.

9.  Οι τροπικές μετοχές δεν αναλύονται σε προτάσεις.

10.Αν αναλύσουμε μια τελική μτχ. (κανονικά δεν αναλύεται), τότε θα πρέπει να αλλάξει ο χρόνος της μτχ. και να χρησιμοποιηθεί η υποτακτική αορίστου (ή: όπως + οριστ. μέλλο­ντα).

11.Η κατηγορηματική μτχ. μπορεί να αναλυθεί σε ειδική πρόταση με οριστική ή δυνητική έγκλιση (αν συνοδεύεται από το δυνητικό αν), όταν είναι του πλάγιου λόγου κρίσης (από ρήμ. γνωστικά, αισθητικά, δείξης, αγγελίας).

Ανάλυση μετοχών

1. Επιθετική μετοχή

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση – με αναφορικές αντωνυμίες.

Π.χ. οἱ ἀκούοντες à ἐκεῖνοι οἳ ἀκούουσι(ν)

Ὁ λάμπων ἥλιος à ἐκεῖνος ὅς λάμπει

2. Κατηγορηματική  μετοχή

Όταν αναλύεται, βάζουμε ὅτι + ρήμα

Π.χ. φαίνομαι ἄρξων ταῦτα à φαίνομαι ὅτι ἄρξω ταῦτα

3. Επιρρηματική μετοχή

α. Χρονική

Αναλύεται με ὄτε, ἐπεί , ἐπειδή + ρῆμα

Π.χ. συγκαλέσαντες à ἐπεί συνεκάλεσαν

β. Αιτιολογική

1) αν έχει: ἄτε(δή), οἶον(δή), οἴα(δή) αναλύεται με ὅτι + ρήμα

2) αν έχει: ὡς,  αναλύεται με ὡς + ρήμα

3) αν δεν έχει τίποτε, αναλύεται απλά σε ἐπεί, ἐπειδή + ρήμα

γ. Τελική

Αναλύεται με ἲνα + υποτακτική αορίστου

Π.χ. ποιήσοντες à ἴνα ποιήσωσι

δ. Υποθετική

Αναλύεται με βάση την απόδοση, που είναι το ρήμα της πρότασης

Π.χ. Ποιούντες κακόν, φεύξονται à ἐάν ποιῶσι κακόν, φεύξονται

ε. Εναντιωματική

Αναλύεται με: εἰ και οριστική ενεστώτα ή πρτ.

στ. Τροπική

Δεν αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση, γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχη τροπική.

Μερικοί βασικοί κανόνες για τις μετοχές

1.     Μια μετοχή μέλλοντα είναι ΠΑΝΤΑ τελική

2.     Το ὡς συνοδεύει μια αιτιολογική μετοχή με υποκειμενική αιτιολογία (μετάφραση επειδή τάχα) ή μια τελική μτχ όταν δεν εξαρτάται από ρήμα κίνησης (ή το ὥσπερ)

3.     Μια μετοχή που έχει άρθρο ή που ξεκάθαρα προηγείται το Υ της είναι επιθετική (ή αναφορική)

4.     Μια μετοχή δίπλα σε οριστική μέλλοντα ή δίπλα σε δυνητική έγκλιση (δυν. Ευκτική ή δυνητική οριστική) είναι υποθετική.

5.     Αν έχει δίπλα της το καίτοι, καίπερ, ὅμως  είναι εναντιωματική

6.     Μια μετοχή όταν εξαρτάται από ψυχικού πάθους ρήμα = κατηγορηματική [εφόσον βρίσκεται σε ενεστώτα], όταν όμως προέρχεται από ψυχικού πάθους ρήμα = αιτιολογική

Μετάφραση Μετοχής

1.     Επιθετικές: Με αναφορική πρόταση (ο οποίος/που)

2.     Κατηγορηματικές: να, ότι ,που

3.     Επιρρηματικές: (α) Τροπικές: -οντας / -ώντας. Καθώς

(β) Αιτιολογικές: επειδή

(γ) Χρονικές: αφού, όταν

(δ) Τελικές: για να

(ε) Υποθετικές: εάν, αν

(στ) Εναντιωματικές: αν και, ενώ

 

Ασκήσεις πάνω στις μετοχές

Να αναλύσετε τις παρακάτω μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις

1.     Κῦρος συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον

2.     Δίκαια δράσας συμμάχους τούς θεούς ἕξεις

3.     Ὁ μή ἀδικῶν οὐδενός δεῖται νόμου

4.     Ἕλληνες ὄντες κατά τῆς Ἑλλάδος μάχονται

5.     Ἔπλεον πολεμήσοντες

6.     Οὗτος ἀφίκετο ἄρξων

7.     Τισσαφέρνης ἐπιορκήσας πολεμίους τούς θεούς ἐκτήσατο

8.     Φοβούμενοι τήν ὁδόν, ὅμως συνηκολούθησαν

9.     Μεγάλα πυρά ἐγένετο ἄτε πολλῆς ὕλης οὔσης

10.  Λαβόντες τά ὄπλα παρῆσαν εἰς Σάρδεις

11.  Ἄρχεσθαι μαθών ἄρχειν ἐπιστήσει

12.  Ὁ μέντοι Ἀγησίλαος ἐκείνους καίπερ ὁρῶν οὐκ ἐδίωκεν

13.  Ἡττηθέντων ἡμῶν οὐδείς ἄν ληφθείη

14.  Οἱ στρατιῶται ἐπισιτισμοῦ δεόμενοι διά τοῦτο ἀθυμοῦσι

15.  Ἀποπλεῖ οἴκαδε καίπερ χειμῶνος ὄντος

Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω μετοχές

1.     Προμηθεύς κλέψας τό πῦρ τῶν θεῶν τοῖς ἀνθρώποις ἔδωκεν

2.     ὀλίγοι ὄντες ἐνίκησαν

3.     Ἀρταξέρξου βασιλεύοντος Κῦρος ἐπί Σοῦσα ἐστράτευσεν

4.     Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς ταῦτα πράξοντες

5.     τούτων οὕτως ἐχόντων βούλομαι σοί συμβουλεῖν

6.     δίκην μεγίστην δώσετε ἀδίκως φονεύσαντες τόν ἄνδρα τοῦτον

7.     Αἵ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις κειμένοις διοικοῦνται

8.     Οὗτοι ἢκουον  τήν χώραν δῃουμένην

9.     Ἔχαιρεν ἀκούων ταῦτα

10.  Οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἀνείχοντο ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

11.  Ταῦτα δέ ποιήσαντες ἐς τάς Ἀθήνας ἔπεμπον ἄγγελον

12.  Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμί ὥσπερ μέλλων ἀληθῆ λέγειν

13.  Οἱ Ἕλληνες παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι αὐτόν

14.  Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς

15.  Οὐδέν ἐρῶ ἔχων εἰπεῖν