Έκθεση Γ΄ Λυκείου : Συλλογισμοί - Ασκήσεις Πανελλαδικών

Συλλογισμοί - Ασκήσεις Πανελλαδικών

Πανελλήνιες 2002 Ημερήσια Λύκεια

Ο εικοστός αιώνας χαρακτηρίζεται ως αιώνας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων κοινωνικο – οικονομικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο μέσος «Δυτικός άνθρωπος» ζει στο κατώφλι του 21^ου αιώνα μία πολύ διαφορετική καθημερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20^ου αιώνα. Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης γι΄αυτές τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες. Η ανακάλυψη της δομής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια, και η επακόλουθη «έκρηξη γνώσης» στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής φέρνουν την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων.

(Διασκευή άρθρου του Στάθη Γκόνου από τον ημερήσιο τύπο)

Ερώτηση: Με ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική – παραγωγική) αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Απάντηση: Η συλλογιστική πορεία του συγγραφέα είναι παραγωγική. Αρχίζει με μία γενική θέση, την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας (άποψη με αποδεδειγμένη ισχύ), και καταλήγει σε μία ειδική θέση, δηλαδή την εξέλιξη της Γενετικής και τη νέα τάξη πραγμάτων που προκύπτει από αυτήν.

Πανελλήνιες 2003 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Ενόψει της νέας χιλιετίας, το ανθρώπινο γένος είναι υποχρεωμένο να σχεδιάσει ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα και να διαμορφώσει τους όρους ενός νέου πολιτισμού. Και είναι υποχρεωμένο να το πράξει τούτο – επιτρέψτε μου να επισημάνω – όχι γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα και ο πολιτισμός του παρελθόντος απέτυχαν, αλλά διότι άλλαξε η κοινωνία. Τίποτε από όσα ο άνθρωπος μπορεί να σκεφθεί και να δημιουργήσει – αν πρόκειται να καταστεί βιώσιμο – δεν είναι δυνατό να υπάρξει ερήμην της κοινωνίας. Αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες; Αλλάζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι μορφές τέχνης, οι επιστημονικές ανακαλύψεις και ούτω καθεξής.

Θεοδόσης Πελεγρίνης, «Ασκήσεις Φιλοσοφίας για τη ζωή και την τέχνη», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, (Διασκευή)

Ερώτηση: Να προσδιορίσετε το είδος του συλλογισμού που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Απάντηση: Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί επαγωγικό συλλογισμό. Αρχίζει με μία ειδική κρίση, την ανάγκη σχεδιασμού ενός νέου εκπαιδευτικού συστήματος, και καταλήγει σε μία γενική κρίση, την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών (αδιαμφισβήτητο γεγονός), η οποία επιτάσσει αλλαγές σε επιμέρους τομείς της ζωής του ανθρώπου.

Πανελλήνιες 2005 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Όσο προχωρεί ο άνθρωπος στην ηλικία και αποκτά μεγαλύτερη πείρα της ζωής, τόσο τείνει να παραδεχτεί (άλλο θέμα, αν τελικά το καταφέρνει) ότι πρέπει να περιορίζει τις αξιώσεις του και να μην περιμένει από τούτο τον κόσμο περισσότερα από όσα είναι δυνατόν να του παραχωρηθούν. Σ’ αυτή τη δυσάρεστη αλλά σώφρονα παραδοχή έχουν από την ανώνυμη και την επώνυμη θυμοσοφία δοθεί πολλές αποφθεγματικές διατυπώσεις που χάρη στη λακωνικότητά τους μένουν στη μνήμη και εύκολα περνούν από στόμα σε στόμα – απόδειξη ότι εκφράζουν ένα πολύτιμο θησαύρισμα της ανθρώπινης συνείδησης.

«Βέλτιον το μη χείρον»

«Το καλύτερο είναι εχθρός του καλού»

«Στέργε τα παρόντα»

«Μηδέν άγαν» κτλ. κτλ.

(Ε. Π. Παπανούτσος, Οι δρόμοι της ζωής. Δοκίμια, Εκδ. Νόηση, Αθήνα 2003, σελ. 235 – 236, 238 – 239)

Ερώτηση: Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία. Ο συγγραφέας αρχίζει με μία γενική θέση, τον περιορισμό των αξιώσεων του ανθρώπου με το πέρασμα του χρόνου (παραδοχή που αφορά το σύνολο των ανθρώπων που ωριμάζουν) και καταλήγει σε μία ειδική θέση, τη διατύπωση αποφθεγμάτων που σχετίζονται με τη διατήρηση του μέτρου στον ανθρώπινο βίο.

Πανελλήνιες 2006 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Η συνηθισμένη, ωστόσο, μορφή του φανατισμού είναι αληθινά αποκρουστική. Ο φανατικός, σ΄όλες τις εποχές, είναι στενοκέφαλος και στενόκαρδος. Το οπτικό του πεδίο είναι περιορισμένο και το πείσμα του ακατανίκητο. Αγνοεί τους συμβιβασμούς, αλλ’ αγνοεί και τις καλόπιστες κ’ ευγενικές παραχωρήσεις. Φρουρός συχνά ενός δόγματος που υποστηρίζει τις εξοχότερες αρετές, όσο προχωρεί τις χάνει ο ίδιος. Γίνεται απάνθρωπος, ωμός, σκαιός, αποθηριώνεται, για να εξανθρωπίσει τους ανθρώπους. Ο φανατισμός δημιουργεί καταστάσεις βρασμού. Αλλά βρασμού από εμπάθεια, μίσος, ακόμη κ’ εγκληματική διάθεση.

(Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Οι σκληροί καιροί. Η τραγωδία του εικοστού αιώνα, ένατη έκδοση, Οι εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1993, σ.σ. 89 – 92)

Ερώτηση: Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) αναπτύσσεται το συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Απάντηση: Το συγκεκριμένο απόσπασμα αναπτύσσεται με επαγωγική συλλογιστική πορεία. Ο συγγραφέας ξεκινά με μία ειδική θέση, την περιγραφή του φανατικού ως ενός ανθρώπου που έχει εγκολπωθεί όλα τα στοιχεία της ιδεολογίας του φανατισμού, για να καταλήξει σε μία γενική θέση, τις καταστάσεις βρασμού από εμπάθεια, μίσος και εγκληματική διάθεση, που είναι το ξέσπασμα του φανατισμού στην πράξη.

Πανελλήνιες 2007 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Η Ελευθερία, καθώς αισθάνεται πως βρίσκεται αδιάκοπα σε κίνδυνο, είναι γρηγορούσα. Δεν επαναπαύεται σ’ όσα απόχτησε. Δεν εθελοτυφλεί μπροστά στις δυνάμεις που την απειλούν. Δε βυθίζεται στη βλάσφημη απόλαυση των αγαθών. Ανησυχεί, διαλογίζεται, προβληματίζεται. Κρατεί πάντα γυμνό και πάντα όρθιο το τρομερό σπαθί της γιατί αν το σπαθί χαμηλώσει, αν δισταγμός ή ατολμία την κυριέψουν, η Ελευθερία θα’ χει χαθεί.

(Κώστας Ε. Τσιρόπουλος, Η Μαρτυρία του Ανθρώπου. Δοκίμια, Αθήνα. Οι εκδόσεις των Φίλων, 1998, σελ. 312 – 314)

Ερώτηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο να διερευνήσετε και να αιτιολογήσετε:

α. Τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας.

Απάντηση: Η συλλογιστική πορεία του συγγραφέα είναι επαγωγική. Όλος ο συλλογισμός βασίζεται σε μία προσωποποίηση. Αρχίζει με μία ειδική θέση που είναι η στοιχειοθέτηση της εγρήγορσης της Ελευθερίας (δεν επαναπαύεται… δεν εθελοτυφλεί… ανησυχεί, δε βυθίζεται…, διαλογίζεται, προβληματίζεται), συνεχίζει με έντονα εικονοπλαστικό λόγο (κρατεί πάντα…χαμηλώσει) και καταλήγει σε μία γενική θέση που είναι ότι αν δεν ισχύσουν όλα αυτά και την κυριέψει δισταγμός ή ατολμία, η Ελευθερία θα’ χει χαθεί. Συνεπώς, η επιβίωση της Ελευθερίας (γενική θέση) εξαρτάται από την εγρήγορσή της (ειδική θέση).

Πανελλήνιες 2008 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Η Δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα. Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας κι ο έλεγχός της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση, δεν μεταβάλλεται σ’ απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό σταθμό. Το αν θα μπορέσει να περισωθεί η Δημοκρατία μέσα στα ωκεάνια ανθρώπινα σύνολα της σημερινής και της αυριανής εποχής, είναι κάτι που θα το ιδούν όσοι επιζήσουν κι αυτοί που θα’ ρθουν. Κρίση όμως περνάει η Δημοκρατία στην αναμέτρησή της με την εσωτερική πραγματικότητα. Πόσοι και πού είναι ώριμοι να τη δεχτούν; Πόσοι έχουν το ανάστημα να τη δικαιώσουν;

(Άγγελου Τερζάκη, Προσανατολισμοί στον αιώνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1992, σελ. 181 – 184)

Ερώτηση: Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Απάντηση: Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία. Ξεκινά από μία γενική θέση, τη δοκιμασία και την κρίση της δημοκρατίας. Στη συνέχεια, αιτιολογεί αυτή τη θέση, αναφερόμενος στα πολυάριθμα ανθρώπινα σύνολα και την έλλειψη αμεσότητας, που είναι βασική προϋπόθεση της δημοκρατίας. Καταλήγει σε μία ειδική θέση, δηλαδή στο συσχετισμό της δημοκρατίας με την εσωτερική πραγματικότητα του κάθε ατόμου χωριστά, που αποτελεί μέρος της κρίσης της δημοκρατίας.