Οι Χρόνοι του Ρήματος

Οι Χρόνοι του Ρήματος

Χρόνοι ονομάζονται οι τύποι, οι μορφές του ρήματος που δηλώνουν:

α) Τη χρονική βαθμίδα, το πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα· αν δηλαδή γίνεται στο παρόν, στο παρελθόν ή στο μέλλον (βλ. τις έννοιες προτερόχρονο, σύγχρονο και υστερόχρονο στις § 128, 188).

β) Τον τρόπο ενέργειας του ρήματος, το πώς παρουσιάζεται αυτό που σημαίνει το ρήμα· αν δηλαδή παρουσιάζεται εξακολουθητικά, στιγμιαία-συνοπτικά ή ως κάτι συντελεσμένο.

Oι Χρόνοι στην Οριστική
Με βάση τη χρονική βαθμίδα, οι χρόνοι στην οριστική διακρίνονται σε:

α) Παροντικούς: ενεστώτας και παρακείμενος εν μέρει.

β) Παρελθοντικούς ή ιστορικούς: παρατατικός, αόριστος, παρακείμενος εν μέρει και υπερσυντέλικος.

γ) Μελλοντικούς: μέλλοντας και συντελεσμένος μέλλοντας.

Με βάση τον τρόπο ενέργειας, οι χρόνοι στην οριστική διακρίνονται σε:

α) Εξακολουθητικούς: ενεστώτας, παρατατικός και μέλλοντας εν μέρει.

β) Συνοπτικούς ή στιγμιαίους: αόριστος και μέλλοντας εν μέρει.

γ) Συντελεσμένους ή συντελικούς: παρακείμενος, υπερσυντέλικος και συντελεσμένος μέλλοντας.

Οι παροντικοί και οι μελλοντικοί χρόνοι της οριστικής ονομάζονται αρκτικοί, ενώ οι παρελθοντικοί-ιστορικοί χρόνοι της οριστικής ονομάζονται παραγόμενοι ή δευτερεύοντες.

Οι χρόνοι του ρήματος στην οριστική είναι επτά:

Ο ενεστώτας· δηλώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα συμβαίνει στο παρόν εξακολουθητικά, συνεχώς ή κατ' επανάληψη (με διακοπές):

Ἅπασα ἡ Ῥόδος Ἀθηναίων ἐστίν.

Οἱ ὄρνιθες τέλειον ᾠὸν γεννῶσι.

Ο παρατατικός· δηλώνει διάρκεια στο παρελθόν, δηλαδή γεγονός που γινόταν στο παρελθόν συνεχώς ή κατ' επανάληψη· είναι για το παρελθόν ό,τι ο ενεστώτας για το παρόν:

Καὶ ἐνταῦθα δὴ φύρδην ἐμάχοντο καὶ πεζοὶ καὶ ἱππεῖς.

Οἱ Βοιωτοὶ ἐγυμνάζοντο πάντες περὶ τὰ ὅπλα.

Ο μέλλοντας· δηλώνει ότι:

Kάτι θα συμβεί στο μέλλον συνοπτικά:

Ἐγὼ ὑμῖν χρυσίον οὐ δώσω.

Kάτι θα συμβαίνει στο μέλλον εξακολουθητικά, συνεχώς ή κατ' επανάληψη:

Τούτοις πολέμιοι ἐσόμεθα.

➤ Ο μέλλοντας στην Α.Ε. έχει κατά κανόνα έναν τύπο, και ο τρόπος, συνοπτικός ή εξακολουθητικός, δηλώνεται από τα συμφραζόμενα. Όταν το ρήμα έχει δύο τύπους μέλλοντα, ο τύπος που σχηματίζεται από το θέμα του ενεστώτα είναι εξακολουθητικός, ενώ αυτός που προέρχεται από το θέμα του αορίστου είναι συνοπτικός:

ρ. ἔχω: ἕξω (θα έχω), σχήσω (θα αποκτήσω)

Ο αόριστος· δηλώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα συνέβη στο παρελθόν συνοπτικά, ανεξάρτητα από την πραγματική διάρκειά του:

Τοὺς νεκροὺς ἔθαψε μεγαλοπρεπῶς.

Ἐβίω δύο καὶ τριάκοντα ἔτη.

Ο παρακείμενος· δηλώνει ότι κάτι συντελέστηκε στο παρελθόν, αλλά το αποτέλεσμά του εξακολουθεί να ισχύει και στο παρόν. Οι αρχαίοι γραμματικοί τον ονόμασαν «τέλειο ενεστώτα», καθώς παρουσιάζει αυτό που σημαίνει το ρήμα ως τελειωμένο, ολοκληρωμένο στο παρόν. Έτσι ο παρακείμενος ανήκει και στους παρελθοντικούς και στους παροντικούς χρόνους:

Πολλοὺς ὑμεῖς πολέμους πεπολεμήκατε.

Ἀναθήμασί τε κεκοσμήκαμεν τὰ ἱερὰ αὐτῶν.

Ο υπερσυντέλικος· δηλώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα είχε ολοκληρωθεί στο παρελθόν πριν από μια χρονική στιγμή του παρελθόντος, η οποία είτε δηλώνεται είτε εννοείται3:

Ἐπεὶ αὐτοῖς παρεσκεύαστο, ἔπλεον ἐπὶ τὴν Κέρκυραν.

Ξυμπάντων προτεταγμένοι ἦσαν οἱ ἱππεῖς.

Ο συντελεσμένος μέλλοντας· δηλώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα θα είναι συντελεσμένο πριν από κάποια χρονική στιγμή του μέλλοντος, η οποία είτε δηλώνεται είτε εννοείται:

Πᾶς ὁ παρὼν φόβος λελύσεται.

Οι χρόνοι διατηρούν τη σημασία τους τόσο ως προς τη χρονική βαθμίδα όσο και ως προς τον τρόπο ενέργειας του ρήματος μόνο στην οριστική. Στις άλλες εγκλίσεις, καθώς επίσης στο απαρέμφατο και στη μετοχή, διατηρούν σταθερή τη σημασία τους μόνο ως προς τον τρόπο ενέργειας του ρήματος.

Αρκτικοί χρόνοι είναι επίσης:
 α) ο γνωμικός αόριστος στην οριστική
 β) οι χρόνοι της υποτακτικής, της προστακτικής, της ευχετικής ευκτικής  και της δυνητικής ευκτικής στις ανεξάρτητες προτάσεις,
γ) οι χρόνοι της υποτακτικής και της ευκτικής στις δευτερεύουσες προτάσεις, όταν εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο, και
δ) οι χρόνοι του απαρεμφάτου και της μετοχής, όταν εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο.

Ιστορικοί χρόνοι είναι επίσης:
α) ο ιστορικός ενεστώτας στην οριστική
β) οι χρόνοι της ευχετικής οριστικής
γ) οι χρόνοι της υποτακτικής και της ευκτικής στις δευτερεύουσες προτάσεις, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο
 δ) οι χρόνοι του απαρεμφάτου και της μετοχής, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο .

Κάποτε ο υπερσυντέλικος δηλώνει πράξη που έγινε στο παρελθόν αμέσως μετά από μια άλλη και μεταφράζεται με το «αμέσως» + αόριστο:

Ἀφικομένων δὲ αὐτῶν διελέλυντο εὐθὺς αἱ σπονδαί. (αμέσως διαλύθηκαν οι συνθήκες)

Στην οριστική ο συντελεσμένος μέλλοντας δηλώνει μερικές φορές βεβαιότητα για μια πράξη που θα ακολουθήσει αμέσως μετά από μια άλλη, επίσης μελλοντική πράξη:
Φράζε, καὶ πεπράξεται. (Πες το και αμέσως θα γίνει.)


OI XPONOI TOY PHMATOς ΣTHN OPIσTIKH

ΩΣ ΠPOΣ TON TPOΠO ENEPΓEIAΣ	ΩΣ ΠPOΣ TH XPONIKH BAΘMIΔA
	Παροντικοί	Παρελθοντικοί	Μελλοντικοί
Εξακολουθητικοί	Ενεστώτας	Παρατατικός	Μέλλοντας
Συνοπτικοί		Αόριστος	Μέλλοντας
Συντελεσμένοι	Παρακείμενος	Παρακείμενος Υπερσυντέλικος	Συντελεσμένος μέλλοντας

Oι Ιδιαίτερες σημασίες των χρόνων στην Οριστική

Ανάλογα με τα συμφραζόμενα και την ιδιαίτερη σημασία του ρήματος, οι χρόνοι λαμβάνουν στην οριστική ποικίλες σημασίες.

 O ενεστώτας

α) Γνωμικός· δηλώνει πράξη που επαναλαμβάνεται αόριστα ή κατά συνήθεια. Ονομάζεται γνωμικός, επειδή χρησιμοποιείται κυρίως σε γνωμικά, παροιμίες ή αποφθέγματα, για να εκφράσει μια γνώμη γενικού κύρους:

Γηράσκω δ' ἀεὶ πολλὰ διδασκόμενος.

β) Βουλητικός ή αποπειρατικός· δηλώνει πράξη την οποία επιθυμεί ή προσπαθεί να κάνει το υποκείμενο. Βούληση ή απόπειρα δηλώνει στην οριστική ο ενεστώτας κυρίως των ρημάτων δίδωμι, ἐλευθερῶ, ἐξελαύνω (διώχνω), μισθοῦμαι, πείθω, τα οποία μεταφράζονται με το «θέλω να» ή «προσπαθώ να»:

Ἄνδρες πολῖται, τί ἡμᾶς ἐξελαύνετε; (Πολίτες, γιατί θέλετε να μας διώξετε;)

γ) Ιστορικός ή δραματικός· δηλώνει κάτι που έγινε στο παρελθόν και χρησιμοποιείται αντί αορίστου στις διηγήσεις, για να προσδώσει ζωηρότητα και παραστατικότητα στον λόγο, καθώς παρουσιάζει τα γεγονότα του παρελθόντος ως διαδραματιζόμενα στο παρόν:

Καὶ ὃς ἐξελαύνει πρὸ τῶν ἄλλων, καὶ παίσας ἐς τὸ πρόσωπον τῷ δόρατι καταβάλλει τὸν Μιθριδάτην.

δ) Αποτελεσματικός· δηλώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα διαδραματίστηκε στο παρελθόν, αλλά τα αποτελέσματά του εξακολουθούν να υφίστανται στο παρόν. Στην περίπτωση αυτή ο ενεστώτας συγγενεύει με τον παρακείμενο και με αυτή τη σημασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί η οριστική ενεστώτα των ρημάτων:

ἀδικῶ (είμαι άδικος)               μανθάνω (έχω μάθει)

αἰσθάνομαι (έχω αντιληφθεί)  νικῶ (είμαι νικητής)

ἀκούω (έχω ακουστά)             πυνθάνομαι (έχω πληροφορίες)

γιγνώσκω (έχω μάθει)             τίκτω (έχω γεννήσει)

ἡττῶμαι (είμαι ηττημένος)       φεύγω (είμαι φυγάς, εξόριστος) κ.ά.

Ἀκούω Λακεδαιμονίους ἀναχωρεῖν.

Πυνθάνομαι ταῦτα ἀπολογήσεσθαι αὐτόν.

➤ Σημασία παρακειμένου έχει κατεξοχήν ο ενεστώτας των ρημάτων ἥκω (έχω έρθει), κάθημαι (είμαι καθισμένος), κεῖμαι (είμαι πεσμένος κάτω), οἴχομαι (έχω φύγει):

Ἡμεῖς δὲ οὗτοι ἄγγελοι τῆς σωτηρίας αὐτῶν ἥκομεν.

ε) Μελλοντικός· δηλώνει κάτι που θα συμβεί οπωσδήποτε, κάτι του οποίου η πραγματοποίηση θεωρείται τόσο σίγουρη, ώστε παρουσιάζεται σαν να γίνεται στο παρόν:

Εἰ αὕτη ἡ πόλις ληφθήσεται, ἔχεται καὶ ἡ πᾶσα Σικελία. (θα κυριευθεί οπωσδήποτε)

 O παρατατικός

α) Βουλητικός ή αποπειρατικός· εκφράζει βούληση ή προσπάθεια του υποκειμένου:

Ἔπειθε τοὺς Βοιωτοὺς ἰέναι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους. (προσπαθούσε να πείσει)

N.E.: Γιατί με απέφευγες; [Γιατί προσπαθούσες να με αποφύγεις;]

β) Αποτελεσματικός· ισοδυναμεί με υπερσυντέλικο· είναι ο παρατατικός των ρημάτων των οποίων η οριστική ενεστώτα έχει σημασία παρακειμένου:

Ἀμύνταν ᾐσθανόμεθα ἀποχωροῦντα ἐκ τῶν πόλεων. (είχαμε αντιληφθεί ότι)

γ) Εναρκτικός· δηλώνει έναρξη μιας πράξης στο παρελθόν5:

Ὅτε δὲ ἐγγύτερον ἐγίγνοντο, τάχα δὴ καὶ χαλκός τις ἤστραπτε καὶ αἱ τάξεις καταφανεῖς ἐγίγνοντο. (Όταν άρχισαν να πλησιάζουν... άρχιζε να αστράφτει... άρχιζαν να γίνονται...)

 O μέλλοντας

α) Γνωμικός· δηλώνει γνώμη με γενικό κύρος ή κάτι που συμβαίνει συνήθως:

Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς. (Αν οι πράξεις σου είναι δίκαιες, θα έχεις συμμάχους σου τους θεούς.)

β) Βουλητικός· εκφράζει επιθυμία του υποκειμένου να κάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα:

Τί χρῆμα δράσεις; (Τι θέλεις να κάνεις;)

γ) Δυνητικός· δηλώνει πράξη που είναι δυνατόν ή επιτρέπεται να κάνει το υποκείμενο:

Καὶ γὰρ νῦν γυναῖκας πολλὰς εὑρήσετε τιτθευούσας. (Γιατί και τώρα είναι δυνατόν να βρείτε πολλές γυναίκες να είναι τροφοί.)

δ) Δηλώνει πράξη που είναι αναγκαίο να γίνει και χρησιμοποιείται σε ερωτήσεις:

Τί οὖν ποιήσομεν; (Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;)

ε) Προστακτικός· είναι ο μέλλοντας του β΄ ή, σπανιότερα, του γ΄ προσώπου οριστικής που δηλώνει προσταγή με ηπιότητα και ευγένεια:

Πάντως δὲ τοῦτο δράσεις. (Κάνε αυτό οπωσδήποτε.)

 O αόριστος

α) Γνωμικός· δηλώνει γενική αλήθεια που εμφανίζεται ως αποτέλεσμα πείρας. Στη μετάφραση μπορεί να αποδοθεί με ενεστώτα ή με το «συνήθως» + ενεστώτα:

Ἡ γλῶσσα πολλοὺς εἰς ὄλεθρον ἤγαγεν. (οδηγεί / συνήθως οδηγεί)

β) Εναρκτικός· δηλώνει έναρξη μιας πράξης στο παρελθόν, η οποία ενδέχεται να συνεχίζεται και στο παρόν. Τη σημασία αυτή έχουν κυρίως οι αόριστοι:

ἐβασίλευσα             ἐνόσησα  ἐχάρην

ἐβουλήθην               ἐξεπλάγην                ἦρξα / ἠρξάμην

ἐδάκρυσα                ἐπλούτησα              ἴσχυσα

ἐθάρρησα / ἐθάρσησα            ἐφοβήθην               

Ἀλέξανδρος δὲ ὑπὸ καμάτου ἐνόσησε. (έπεσε άρρωστος)

Ἐπεὶ δὲ εἶδε τὸν νεκρὸν κείμενον, ἐδάκρυσε. (ξέσπασε σε δάκρυα)

γ) Μελλοντικός· δηλώνει κάτι που αναμένεται να συμβεί με βεβαιότητα και παρουσιάζεται σαν να συνέβη ήδη:

Ἐάν τι τοιοῦτον γένηται, πᾶσα ἡ πόλις διεφθάρη. (θα καταστραφεί)

δ) Προτρεπτικός· δηλώνει έντονη προτροπή ή παράκληση του υποκειμένου. Ισοδυναμεί με προτρεπτική υποτακτική ή προστακτική και τίθεται σε ρητορικές ερωτήσεις που εισάγονται με το τί οὐ ή με το τί οὖν οὐ:

Τί οὖν οὐ καὶ Ἱππίαν ἐκαλέσαμεν; → Καλέσωμεν καὶ Ἱππίαν.

O παρακείμενος

α) Γνωμικός· εκφράζει αλήθεια με γενικό κύρος:

Πολλοὶ διὰ πολιτικὴν δύναμιν μεγάλα κακὰ πεπόνθασιν.

β) Μελλοντικός· δηλώνει το αναπόφευκτο να συμβεί, πράξη μελλοντική που παρουσιάζεται σαν να έχει γίνει:

Εἴ με αἰσθήσεται, ὄλωλα. (Αν με αντιληφθεί, είμαι χαμένος. → θα χαθώ)

γ) Ενεστωτικός· ισοδυναμεί και μεταφράζεται με ενεστώτα. Τέτοιοι είναι οι παρακείμενοι:

γέγονα (είμαι)          ἠμφίεσμαι (ντύνομαι)

δέδοικα / δέδια (φοβάμαι)       κέκλημαι (ονομάζομαι)

ἔγνωκα (γνωρίζω)   κέκτημαι (κατέχω)

εἴωθα (συνηθίζω)   μέμνημαι (θυμάμαι)

εἴθισμαι (έχω τη συνήθεια)     οἶδα (γνωρίζω)

ἔοικα (μοιάζω)        πέποιθα (εμπιστεύομαι)

ἕστηκα (στέκομαι)   πέφυκα (είμαι από τη φύση μου)

Οὐδενὸς τούτων μέμνημαι.

Τοὺς ἀσθενεστέρους εἰθίσμεθα θεραπεύειν.

O υπερσυντέλικος

α) Αποτελεσματικός· δηλώνει πράξη που έχει συντελεστεί στο παρελθόν και υφίσταται ως αποτέλεσμα και στο παρόν:

Ἡ Oἰνόη ἐτετείχιστο.

β) Αντί παρατατικού· είναι ο υπερσυντέλικος των ρημάτων των οποίων ο παρακείμενος ισοδυναμεί με ενεστώτα:

Ἐν δὲ τῇ Λακεδαίμονι ὁ ἐμὸς δοῦλος σ' ἐδεδοίκει. (σε φοβόταν)

O συντελεσμένος μέλλοντας

Xρησιμοποιείται μερικές φορές αντί μέλλοντα· είναι ο συντελεσμένος μέλλοντας των ρημάτων των οποίων ο παρακείμενος έχει σημασία ενεστώτα:

Ὑμεῖς δὲ μεμνήσεσθε τῶν ἐμῶν λόγων. (θα θυμηθείτε)

Ενίοτε ο παρατατικός δηλώνει γεγονός που έγινε στο παρελθόν, αλλά εξακολουθεί να ισχύει στο παρόν· δίνει έμφαση στην αφετηρία της πράξης και ισοδυναμεί με ενεστώτα:

Διεῖχε δ' ὁ Ἑλλήσποντος ταύτῃ σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα. [είχε και εξακολουθεί να έχει τόσο πλάτος]

Oι χρόνοι στις άλλες Εγκλίσεις, Απαρέμφατο και Μετοχή

α) Οι χρόνοι της υποτακτικής, της ευκτικής και της προστακτικής στις ανεξάρτητες προτάσεις αναφέρονται στο μέλλον:

Ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπωμαι; (Ποιο δρόμο να ακολουθήσω στη ζωή;)

Δὶς ἐς τὸν αὐτὸν ποταμὸν οὐκ ἂν ἐμβαίης. (Δεν μπορείς να περάσεις δύο φορές το ίδιο ποτάμι.)

Μηδεὶς ὑμῶν προσδοκησάτω ἄλλως. (Κανείς από σας μην περιμένει κάτι άλλο.)

β) Οι χρόνοι του απαρεμφάτου και της μετοχής σε οποιαδήποτε πρόταση, καθώς και οι χρόνοι της υποτακτικής και της ευκτικής στις εξαρτημένες προτάσεις αναφέρονται είτε στο παρόν είτε στο παρελθόν ή στο μέλλον, ανάλογα με το αν εξαρτώνται από αρκτικό ή ιστορικό χρόνο και ανάλογα με τα συμφραζόμενα:

Αἰσχύνομαι ὑμῖν εἰπεῖν τἀληθῆ. (Ντρέπομαι να σας πω την αλήθεια.) [Εξάρτηση από αρκτικό χρόνο· το απαρέμφατο ενεστώτα αναφέρεται στο παρόν.]

Τὴν φάλαγγα Νικάνορα ἄγειν ἐκέλευσε. (Διέταξε τον Νικάνορα να οδηγήσει τη φάλαγγα.) [Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο· το απαρέμφατο ενεστώτα αναφέρεται στο παρελθόν.]

Αἰσθανόμεθα γελοῖοι ὄντες. (Αισθανόμαστε ότι είμαστε γελοίοι.) [Εξάρτηση από αρκτικό χρόνο· η μετοχή ενεστώτα αναφέρεται στο παρόν.]

Οἱ Πλαταιῆς ᾔσθοντο ἔνδον ὄντας τοὺς Θηβαίους. (Οι Πλαταιείς αντιλήφθηκαν ότι οι Θηβαίοι ήταν εντός των τειχών.) [Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο· η μετοχή ενεστώτα αναφέρεται στο παρελθόν.]

Ἴθι νῦν, ὦ φίλε Εὐθύφρων, δίδαξον καὶ ἐμέ, ἵνα σοφώτερος γένωμαι. (Εμπρός λοιπόν, φίλε Ευθύφρων, δίδαξε κι εμένα, για να γίνω σοφότερος.) [Εξάρτηση από αρκτικό χρόνο· η υποτακτική αορίστου αναφέρεται στο μέλλον.]

Ἐφοβήθησαν μὴ καὶ ἐπὶ σφᾶς ὁ στρατὸς χωρήσῃ. (Φοβήθηκαν μήπως ο στρατός προχωρήσει και εναντίον τους.) [Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο· η υποτακτική αορίστου αναφέρεται στο παρελθόν.]

Τὸν θεὸν ἐπήροντο εἰ παραδοῖεν Κορινθίοις τὴν πόλιν. (Ρώτησαν τον θεό αν έπρεπε να παραδώσουν στους Κορινθίους την πόλη.) [Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο· η ευκτική αορίστου αναφέρεται στο παρελθόν.]

OI IΔIAITEPEΣ ΣHMAΣIEΣ TΩN XPONΩN ΣTHN OPIΣTIKH

ENEΣTΩTAΣ	ΠAPATATIKOΣ	MEΛΛONTAΣ
Γνωμικός Ἀρχὴ ἄνδρα δείκνυσι.	Εναρκτικός Λαβὼν χρησμὸν ἐπορεύετο.	Γνωμικός Βουλήσεταί τις μᾶλλον ἢ δυνήσεται.
Βουλητικός ή αποπειρατικός Νικίας πείθει αὐτοὺς ἐπὶ Κυδωνίαν πλεῦσαι.	Βουλητικός ή αποπειρατικός Ἔπειθεν αὐτοὺς ἀφίστασθαι.	Βουλητικός Τί λέξεις;
Αποτελεσματικός Τοὺς λόγους τῶν Ἀθηναίων οὐ γιγνώσκω.	Αποτελεσματικός Kῦρος δὲ αὐτός τε ἀπέθανε καὶ ὀκτὼ οἱ ἄριστοι τῶν περὶ αὐτὸν ἔκειντο ἐπ' αὐτῷ.	Το αναγκαίο σε ερωτηματικές προτάσεις Τί δράσομεν;
Μελλοντικός Μικρὰ εἰπὼν ἤδη καταβαίνω.		Δυνητικός Λέγει ὅτι ἄξει αὐτοὺς εἰς χωρίον.
Ιστορικός Διαλιπούσης δ' ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται.		Προστακτικός Ὣς οὖν ποιήσετε. (Έτσι λοιπόν θα κάνετε.)
ΑOΡΙΣΤOΣ	ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝOΣ	ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚOΣ
Εναρκτικός Μετὰ δὲ ταῦτα ἐνόσησα.	Ενεστωτικός Ἅπαντες πεφύκαμενἁμαρτάνειν.	Αντί παρατατικού Διὰ χρόνου γὰρ οὐχ ἱκανῶς ἐμεμνήμην.
Γνωμικός Τὰς τῶν φαύλων συνηθείας ὀλίγος χρόνος διέλυσεν.	Γνωμικός Πολλοὶ διὰ δόξαν μεγάλα κακὰ πεπόνθασιν.	Αποτελεσματικός Ἡ Οἰνόη ἐτετείχιστο.
Μελλοντικός Ἀπωλόμην ἄρ' εἴ με δὴ λείψεις. (Θα χαθώ, αν τυχόν μ' εγκαταλείψεις.)	Μελλοντικός Ἄν τοῦτο νικῶμεν, πάνθ' ἡμῖν πεποίηται.	ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝOΣ ΜΕΛΛOΝΤΑΣ
Προτρεπτικός Τί οὐκ ἀπεκοιμήθημεν; (Ας κοιμηθούμε.)		Αντί μέλλοντα Πλείω χρήματα κεκτήσεται. (Θα αποκτήσει περισσότερα χρήματα.)