Το Υποκείμενο

          Το Υποκείμενο

TO  Yποκείμενο του Ρήματος

Tο υποκείμενο του ρήματος τίθεται πάντοτε, όπως και στη N.E., σε πτώση ονομαστική. Ως υποκείμενο ενός ρήματος μπορεί να τεθεί:

α) Oυσιαστικό ή επίθετο που λειτουργεί ως ουσιαστικό (ουσιαστικοποιημένο επίθετο):

Ἡ πόλις τὴν εἰρήνην ἐποιεῖτο.

Oἱ πολέμιοι ἐπετίθεντο.

β) Aντωνυμία:

Aὐτόχθονες ὑμεῖς ἐστε.

γ) Aριθμητικό με ή χωρίς άρθρο:

Oἱ τριάκοντα πονηροὶ ἦσαν.

Πρόεδροι ἐκληροῦντο τῶν πρυτάνεων εἷς ἐξ ἑκάστης φυλῆς.

δ) Mετοχή πάντοτε με άρθρο:

Oἱ ἔχοντες τὴν πόλιν τῶν Kυθηρίων ἐξέλιπον τὰ τείχη.

N.E.: Oι εργαζόμενοι δεν πληρώθηκαν.

ε) Aπαρέμφατο (βλ. και § 85):

Tὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν.

στ) Eμπρόθετος προσδιορισμός με ή χωρίς άρθρο:

Oἱ ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἔφυγον.

Ἐσώθησαν ἀμφὶ τοὺς πεντεκαίδεκα. (περίπου δεκαπέντε)

ζ) Eπίρρημα με ή χωρίς άρθρο:

Eἰς τοῦτον τὸν κίνδυνον οὐκ ἐθέλουσιν οἱ νῦν ἰέναι.

Ὀψὲ ἐγίγνετο. (Άρχισε να βραδιάζει.)

η) Λέξη ή φράση με άρθρο (ουσιαστικοποιημένη):

Ὁ μὲν οὐχ ὑπεύθυνος ἦν.

Θειότατον ἐδόκει τὸ γνῶθι σαυτόν.

θ) Oλόκληρη πρόταση:

Ὅσοι ἐδυνήθησαν ἐστρατοπεδεύσαντο.

Tο υποκείμενο του ρήματος μπορεί να παραλείπεται:

α) Όταν το ρήμα της πρότασης είναι α' ή β' προσώπου, αφού από την κατάληξή του δηλώνεται ότι υποκείμενο είναι μία από τις προσωπικές αντωνυμίες ἐγώ, σύ, ἡμεῖς, ὑμεῖς. Ενδέχεται ωστόσο το υποκείμενο ρήματος α' ή β' προσώπου να αναφέρεται για έμφαση ή αντιδιαστολή του προς κάποιο άλλο:

Ταῦτα μὲν οὖν παραλείψω. [ἐγὼ]

Ἐδίδασκες γράμματα, ἐγὼ δ' ἐφοίτων.

Ἐγὼ μὲν πρῶτος ὑμῶν ἔσομαι, ὑμεῖς δὲ τῶν ἄλλων ὕστατοι.

β) Όταν το ρήμα της πρότασης είναι γ' προσώπου και το υποκείμενο είναι ομόρριζο με το ρήμα (σύστοιχο υποκείμενο):

Ἐσάλπιγξε. [ὁ σαλπιγκτὴς]

γ) Στην περίπτωση των ρημάτων λέγουσιν ή φασίν, όταν ως υποκείμενο εννοείται η ονομαστική ἄνθρωποι ή κάτι ανάλογο:

Φασὶ δασέα τὰ ὄρη ταῦτα εἶναι. [οἱ ἄνθρωποι]

δ) Όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα. Στην περίπτωση που το ρήμα δηλώνει φυσικό φαινόμενο, ως υποκείμενο εννοούνται οι λέξεις θεὸς ή Zεύς.

Ξενοφῶν ἀνέστη καὶ ἔλεξεν. [Ξενοφῶν]

Ἐν τοῖς ὄρεσι ὕει. (βρέχει)

 

Το Υποκείμενο της μετοχής (Συνημμένη-Απόλυτη μετοχή):

Η μετοχή συμφωνεί πάντα  με το υποκείμενό της κατά  γένος,  αριθμό και  πτώση. Άρα σε όποιο γένος ή αριθμό ή πτώση βρίσκεται η μετοχή στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση θα βρίσκεται το υποκείμενό της.

Π.χ Ἐπιγενομένη ἡ νόσος ἐπίεσε τοὺς Ἀθηναίους.

Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας.

Απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο της μετοχής είναι λέξη που δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση και λειτουργεί αποκλειστικά ως υποκείμενο της μετοχής, τότε η μετοχή λέγεται απόλυτη.

Π.χ. Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας. (Η λέξη Κρέοντος, που είναι το υποκείμενο της μετοχής βασιλεύοντος, δεν έχει καμιά άλλη θέση στην πρόταση).

εδιέναι δέ φασκόντων Κερκυραίων ἔχειν αὐτόν διακομίζεται υπ΄ αύτών ἐς τήν ἤπειρον τήν καταντικρύ [=επειδή όμως οι Κερκυραίοι ισχυρίζονταν ότι φοβούνταν να παρέχουν άσυλο σ’ αυτόν, μεταφέρεται απ’ αυτούς στην απέναντι στεριά].

Παρατηρήσεις:

α)  Η  απόλυτη μετοχή εκφέρεται κυρίως σε γενική (Κρέοντος βασιλεύοντος ή σε αιτιατική. Έτσι οι μετοχές ονομάζονται γενική απόλυτη ή αιτιατική απόλυτη.

β)  Με γενική απόλυτη εκφέρεται κάθε επιρρηματική μετοχή προσωπικού ρήματος, εκτός της τελικής.

Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας. > χρονική

Κολαζόντων ὑμῶν τοὺς ἀδικοῦντας ἔσονται οἱ νόμοι καλοὶ καὶ δίκαιοι. > υποθετική

Προσοχή όμως διότι μια επιρρηματική μετοχή σε γενική πτώση δεν είναι πάντοτε γενική απόλυτη. Είναι πιθανό να συνάπτεται με άλλον όρο της πρότασης ο οποίος βρίσκεται σε γενική πτώση.

π.χ. Κατηγοροῦσι τινες ἡμῶν ὡς οὐκ ὀρθῶς βουλευομένων. ( Η μετοχή είναι συνημμένη, γιατί το υποκείμενό της ἡμῶν είναι ταυτόχρονα και αντικείμενο του ρήματος ).

γ)  Με αιτιατική απόλυτη εκφέρεται σπανίως η μετοχή προσωπικού ρήματος (στην περίπτωση αυτή η μετοχή είναι αιτιολογική και συνοδεύεται από τα μόρια ὡς ή ὥσπερ).

   Συνηθέστερη είναι η μετοχή απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων. Η μετοχή αυτή τίθεται σε αιτιατική ουδέτερου γένους ενικού κυρίως αριθμού. Η απόλυτη μετοχή σε αιτιατική είναι κυρίως εναντιωματική και σπανιότερα χρονική, αιτιολογική ή υποθετική. Οι πιο συνηθισμένες μετοχές σε αιτιατική απόλυτη είναι οι ακόλουθες: ἄδηλον ὄν, ἀδύνατον ὄν, αἰσχρὸν ὄν, γεγραμμένον, δέον, δεῆσον, δίκαιον ὄν, δόξαν,

δόξαντα, δυνατὸν ὄν, εἰρημένον,ἐξὸν, μέλον, μεταμέλον, μετὸν, οἷόν τε ὄν, παρασχὸν, παρὸν,

πρέπον, προσῆκον, προσταχθὲν προστεταγμένον, ῥᾴδιονὄν, τυχὸν, ὑπάρχον, χρεὼν

Ἐξόν μοι ἴσον λαμβάνειν οὐκ ἐλάμβανον.

Σπανίως η απόλυτη μετοχή συναντάται και σε ονομαστική πτώση (σχήμα ανακόλουθο).

Συνημμένη μετοχή

Συνημμένη λέγεται η επιρρηματική μτχ., όταν το υποκείμενο της είναι συντακτικός όρος (υποκείμενο, αντικείμενο, δοτ. προσωπική κ.λπ.) της πρότασης στην οποία ανήκει.

Π.χ. Κῦρος συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον[1]. [μτφ.: Ο Κύρος, αφού συγκέντρωσε στρατό, πολιορκούσε τη Μίλητο.]

Το υποκείμενο Κῦρος της μετοχής συλλέξας είναι και υποκείμενο του ρήματος ἐπολιόρκει.

·         Η επιρρηματική μτχ. σε ονομαστική πτώση είναι συνημμένη με το υποκείμενο του ρήματος.

 Συνημμένη μπορεί να είναι η μτχ. των προσωπικών ρημάτων και βρίσκεται σε οποια­δήποτε πτώση.

·         Συνημμένες είναι οι τελικές και ενίοτε οι υπόλοιπες επιρρηματικές μετοχές.

π.χ. Ἔπεμψε Θεόπομπον εἰς Λακεδαίμονα ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα.

 

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου απαντά σε ονομαστική ή σε αιτιατική πτώση. Έτσι έχουμε δύο διαφορετικές συντάξεις:

α) Ταυτοπροσωπία· το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το ίδιο (τὸ αὐτὸ) με το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. Στην περίπτωση αυτή το υποκείμενο του απαρεμφάτου παραλείπεται και εννοείται σε πτώση ονομαστική:
Βούλομαι πάλιν τοὺς θεοὺς παρακαλέσαι. [Υ: ἐγὼ]
Ἀδείμαντος ᾐτιάθη ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς. [Υ: Ἀδείμαντος]

β) Ετεροπροσωπία·το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό (ἕτερον) από το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. Στην περίπτωση αυτή το υποκείμενο του απαρέμφατου τίθεται σε αιτιατική, αλλά μεταφράζεται με ονομαστική:
Ὁ δὲ τούς τε φρουροὺς καὶ Καλλίβιον ἁρμοστὴν συνέπραξεν αὐτοῖς πεμφθῆναι. (Εκείνος συνήργησε να σταλούν σ' αυτούς οι φρουροί και ο Καλλίβιος για αρμοστής.)
Ἐγὼ νομίζω κοινὸν ἐχθρὸν ἁπάντων τῶν Ἑλλήνων εἶναι βασιλέα.

Στην απρόσωπη σύνταξη το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε πτώση αιτιατική. Όταν δεν αναφέρεται, εννοείται σε πτώση αιτιατική και προκύπτει από τη δοτική προσωπική που συνήθως συνοδεύει τα απρόσωπα:
Δεῖ τὸ βέλτιστον ἀεί, μὴ τὸ ῥᾷστον ἅπαντας λέγειν.
Προσήκει ὑμῖν ἐναντία τοῖς τριάκοντα ψηφίζεσθαι. [Υ: ὑμᾶς από τη δοτ. προσωπική ὑμῖν]

Γενική παρατήρηση

Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης, τότε:

α) Αν το αντικείμενο του ρήματος βρίσκεται σε αιτιατική, αυτό το ίδιο το αντικείμενο εννοείται και ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, χωρίς να επαναλαμβάνεται:
Ἀρίστανδρος δὲ θαρρεῖν ἐκέλευσεν Ἀλέξανδρον.

β) Αν το αντικείμενο του ρήματος βρίσκεται σε γενική ή δοτική, η αιτιατική του εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου:
Ἐδέοντό μου δανεῖσαι χρήματα Ἀπολλοδώρῳ. [Υ: με]
Πολεμάρχῳ δὲ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα πίνειν κώνειον. [Υ: Πολέμαρχον]