Κειμενικά Είδη

KEIMENIKA  EIDH

 1. Το δοκίμιο

Το δοκίμιο (γαλλικά essai και αγγλικά essay: προσπάθεια, δοκιμή) είναι ένα είδος πεζού λόγου με μέση συνήθως έκταση, σε αντιδιαστολή προς τις τυπικές, πλήρεις και εξαντλητικές μελέτες. Πρόκειται για μια δοκιμή του κειμενογράφου να προσεγγίσει ένα θέμα που θα είναι ευπρόσιτο στο ευρύ κοινό.

Βασικά χαρακτηριστικά του είναι τα ακόλουθα:

o Ευσύνοπτο (μικρή έως μέση έκταση).

o Εύληπτο και καλογραμμένο.

o Εκλαϊκεύει ιδέες, επιστημονικά και φιλοσοφικά πορίσματα.

o Παρακινεί σε συμμετοχή τον αναγνώστη με τη σκέψη και τη φαντασία.

o Απευθύνεται στη νόηση, όταν επιζητεί να πληροφορήσει, και στο συναισθηματικό κόσμο, όταν επιδιώκει να συγκινήσει και να τέρψει.

o Η πραγματικότητα παρουσιάζεται φιλτραρισμένη μέσα από τις εμπειρίες και τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα.

o Εκφράζει τις παρατηρήσεις του, τις σκέψεις, τα συναισθήματα για τη ζωή ή περιπλανιέται στο χώρο των ιδεών.

o Κινείται ανάμεσα στην επιστήμη, στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία.

o Προσπαθεί να αναλύσει και να ερμηνεύσει, εκλαϊκεύοντας θέματα αισθητικής, ηθικής, κοινωνικής, πολιτικής τάξης, να διδάξει, να τέρψει και να πείσει.

o Υποκειμενισμός.

o Αντιδιδακτισμός.

o Αντιδογματισμός.

o Απουσία πλήρους διαπραγμάτευσης ενός θέματος και εξαγωγής οριστικών συμερασμάτων.

Σύμφωνα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά και ανάλογα με τον στόχο του δοκιμιογράφου κάθε φορά, το δοκίμιο διακρίνεται σε δύο βασικά είδη: το αποδεικτικό και το στοχαστικό.

ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ		ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Περιεχόμενο	 Παρατηρήσεις.  Διατυπώσεις.  Επισημάνσεις.  Προβληματισμοί.  Έκφραση των ιδεών του συγγραφέα.  Ενασχόληση με ένα μόνο θέμα.  Λογικό περιεχόμενο.  Αξιόπιστη, ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας.  Απαιτούνται γνώσεις και όχι φαντασία.			 Παρατηρήσεις, προβληματισμοί, ιδέες του συγγραφέα αλλά και εμπειρίες, αισθήσεις, οράματα, προσωπικές συλλήψεις και αισθήματα του συγγραφέα.  Βιωματικό περιεχόμενο.  Πλασματική απεικόνιση της πραγματικότητας.  Υποκειμενισμός.  Ενασχόληση με ποικιλία θεμάτων.
Συγγραφέας	Κυρίαρχη η γνωστική ιδιότητα, ο γνωστικός οπλισμός.			Κυρίαρχη η ιδιότητα του λογοτέχνη, η ευαισθησία, η φαντασία, η υποκειμενικότητα.
Τρόποι πειθούς	Επίκληση στη λογική.			Επίκληση στο συναίσθημα.
Ύφος	Σοβαρό, επίσημο, αυστηρό.			Γλαφυρό, άμεσο, οικείο, προσωπικό.
Δομή	 Αυστηρή, λογική οργάνωση και διευθέτηση των ιδεών.  Τριμερής δομή (πρόλογος- κύριο μέρος-επίλογος).  Παραγωγική ή επαγωγική συλλογιστική πορεία.  Νοηματικές ενότητες.  Ύπαρξη συνοχής, συνεκτικότητας, αλληλουχίας.			 Ελεύθερη πραγμάτευσή του θέματος.  Περιήγηση στο χώρο των ιδεών.  Συνειρμικές μεταβιβάσεις.  Απουσία συνοχής.
Σκοπός	 Διερεύνηση του θέματος.  Υπεράσπιση ή ανασκευή μιας θέσης.  Πληροφόρηση.  Πειθώ.  Να διδάξει.   Δηλωτική-κυριολεκτική.  Αφηρημένες λέξεις- ειδικοί όροι.			 Συναισθηματική συμμετοχή του δέκτη.  Αφύπνιση της φαντασίας, της ευαισθησίας.  Ανάπτυξη προβληματισμού.  Τέρψη.  Συνυποδηλωτική- μεταφορική

2. Άρθρο

Είναι δημοσίευμα σε εφημερίδα ή περιοδικό που πραγματεύεται ένα ειδικό, επίκαιρο θέμα γενικού ενδιαφέροντος.

Χαρακτηριστικά 

1. Έχει επικαιρικό χαρακτήρα, αφορμάται δηλαδή πάντα από ένα επίκαιρο γεγονός το οποίο σχολιάζει ή και ερμηνεύει.
2. Καλύπτει θέματα γενικού ενδιαφέροντος.
3. Συντάσσεται από δημοσιογράφους και συνεργάτες της εφημερίδας.
4. Κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας ή και της επιστήμης και απέχει από τη λογοτεχνία.
5. Στόχος του είναι η πληροφόρηση, ενημέρωση του δέκτη για την τρέχουσα επικαιρότητα.
6. Επικρατεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
7. Συνήθως το ύφος είναι αντικειμενικό και ουδέτερο και απουσιάζει ο προσωπικός και οικείος τόνος.
8. Είναι συνήθως συντομότερο από ένα δοκίμιο.
9. Το άρθρο έχει τίτλο.
   
   

Η τυπική δομή άρθρου έχει ως εξής:

Πρόλογος: Εκτίθεται το θέμα ή η προβληματική του.

Κύριο μέρος: Παράθεση επαρκούς αποδεικτικού υλικού για:

 διασαφήνιση της κυρίαρχης ιδέας

 τεκμηρίωση της θέση-ισχυρισμού που διατυπώθηκε στην εισαγωγική παράγραφο

 ανασκευή θέσης

Επίλογος: Συμπυκνωμένη θεώρηση των θέσεων του κύριου θέματος.

 Διαφορές άρθρου – δοκιμίου:

α. Το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα, κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας ή της επιστήμης και απέχει από τη λογοτεχνία. Αντίθετα, το δοκίμιο κινείται ανάμεσα στην επιστήμη και τη λογοτεχνία ή τη φιλοσοφία.

β. Το άρθρο έχει ύφος απρόσωπο και αντικειμενικό ενώ το δοκίμιο προσωπικό και οικείο.

γ. Στο άρθρο κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Στο δοκίμιο ευρεία είναι η χρήση της δηλωτικής αλλά και της συνυποδηλωτικής λειτουργίας της γλώσσας.

δ. Το άρθρο είναι συνήθως συντομότερο από ένα δοκίμιο.

ε. Το άρθρο συνήθως τιτλοφορείται.

3, Επιφυλλίδα
Κείμενο δοκιμιακού χαρακτήρα που δημοσιεύεται σε ορισμένη θέση στην εφημερίδα.

Χαρακτηριστικά

1. Τύπος κειμένου που αναφέρεται σε διάφορα θέματα:φιλολογικά, επιστημονικά, κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά κ.τ.λ.π
2. Γράφεται από πρόσωπο ειδικό στο θέμα ή από κάποιον άνθρωπο του πνεύματος και των γραμμάτων.
3. Δημοσιεύεται σε εφημερίδα σε ορισμένη θέση και χωρίζεται συνήθως από την υπόλοιπη ύλη με ολοσέλιδη ή μικρή γραμμή.
4. Ο επιφυλλιδογράφος μπορεί να ξεκινήσει από ένα επίκαιρο θέμα αλλά δε μένει προσκολλημένος στο επίκαιρο. Προχωρεί σε παρατηρήσεις και σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέροντος.
5. Το περιεχόμενο της είναι μη ειδησεογραφικό και είναι ένα είδος σύντομου άρθρου.
6. Στόχος είναι η μόρφωση, η καλλιέργεια,  ο προβληματισμός και όχι τόσο η πληροφόρηση.
7. Χρήση της αναφορικής αλλά και της ποιητικής γλώσσας.
8. Ύφος σύνθετο, δοκιμιογραφικό, αντικειμενικό, χωρίς αυτό να σημαίνει οτι απουσιάζει ο προσωπικός τόνος.

o Γράφεται από πρόσωπο «ειδικό επί του θέματος», υπό την έννοια ότι το προς διαπραγμάτευση θέμα άπτεται της επιστημονικής του ιδιότητας, όπως για παράδειγμα είναι ο Γ. Μπαμπινιώτης για γλωσσολογικά, εκπαιδευτικά, φιλολογικά θέματα… ή από πρόσωπο ευρύτερου-αυξημένου κύρους, όπως για παράδειγμα είναι κάποιος άνθρωπος του πνεύματος και των γραμμάτων (διαφορά σε σχέση με το άρθρο).

o Πηγές άντλησης υλικού: είναι κατά βάση το γνωσιολογικό οπλοστάσιο που διαθέτει ο επιφυλλιδογράφος και η επιστημονική ή ευρύτερη κατάρτισή του (διαφορά σε σχέση με το άρθρο).

o Σκοπός: πρώτα ο προβληματισμός και κατόπιν η πληροφόρηση του αναγνώστη (διαφορά σε σχέση με το άρθρο).

o Χαρακτήρας: τείνει προς τον δοκιμικογραφικό (διαφορά σε σχέση με το άρθρο).

o Ύφος: δοκιμιογραφικό, σύνθετο…, ενδέχεται και επιστημονικό (ειδικό λεξιλόγιο-ορολογία)… (διαφορά σε σχέση με το άρθρο)

o Σκοπιά: ο επιφυλλιδογράφος είναι ελεύθερος να προσεγγίσει όπως θέλει το θέμα, μέσα δηλαδή από τη δική του, προσωπική σκοπιά…, φροντίζει βέβαια να είναι αντικειμενικός και πειστικός… (διαφορά σε σχέση με το άρθρο).

ΔΟΚΙΜΙΟ		ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ		ΑΡΘΡΟ
Περιεχόμενο	 Επιστημονικό- εγκυκλοπαιδικό θέμα με γενικότερο μονιμότερο ενδιαφέρον.  Θεωρητική προσέγγισή του.		 Αφόρμηση από γεγονός της επικαιρότητας.  Αναγωγή σε παρατηρήσεις , σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα αναφορικά με θέματα επιστημονικά εγκυκλοπαιδικά  Γράφεται από ειδικό σε κάποιο θέμα.  Προορίζεται να δημοσιευθεί στον τύπο σε ειδική θέση (στο κάτω μέρος της σελίδας των εφημερίδων).		 Θέμα: γεγονός της επικαιρότητας.  Παρουσίασή του με : Αντικειμενικά- πληροφοριακά στοιχεία που το γνωστοποιούν. Υποκειμενικά σχόλια- αξιολογήσεις που το ερμηνεύουν.
Γλώσσα	Πλούσια, αισθητικά επεξεργασμένη, λογοτεχνική.		 Δηλωτική  Αναφορική  Ειδικό λεξιλόγιο.  Λόγιες εκφράσεις.  Διάνθιση με λογοτεχνικές εκφράσεις, ανάλογα με το θέμα.		 Δηλωτική.  Αναφορική.  Στοιχεία προφορικότητας (α’ πρόσωπο, μεταφορές) για την προσέγγιση του αναγνώστη.
Προσωπικό.		 Επίσημο.		 Αντικειμενικό.

4. Πραγματεία

 Πραγματεία	 Συστηματική, μεθοδική διερεύνηση, αντικειμενική-απρόσωπη ανάπτυξη ενός ειδικού επιστημονικού θέματος.  Παρουσίαση όλων των πτυχών, διείσδυση σε λεπτομέρειες, εξάντληση του θέματος, εξαγωγή τεκμηριωμένων, οριστικών συμπερασμάτων.
Συγγραφέας	Επιστήμονας, ειδικός μελετητής.
Τρόποι πειθούς	Επίκληση στη λογική και αυθεντία.
Γλώσσα	 Δηλωτική, λιτή, ακαλόπιστη  Επιστημονική ορολογία, ειδικό λεξιλόγιο  Ακριβολογία
Ύφος	Σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο, ψυχρό, αυστηρό, αντικειμενικό, ουδέτερο.
Κοινό-Δέκτης	Περιορισμένο, ειδικό κοινό επιστημόνων, μελετητών, επαγγελματιών.
Σκοπός	Μετάδοση συγκεκριμένων γνώσεων, μόρφωση του δέκτη.
 Ομιλία Εξωτερικές ενδείξεις	 Προσφώνηση - Αποφώνηση  Εισαγωγική παράγραφος στην οποία ο ρήτορας αναφέρει το λόγο που τον έκανε ν’ ανέβει στο βήμα, περιγράφει την κατάσταση, και διατυπώνει εν συντομία τη θέση του.
Περιεχόμενο	Ποικίλα θέματα.
Γλώσσα	 Ανάλογη προς το ακροατήριο  Χρήση α’ πληθυντικού που δημιουργεί μια οικειότητα ανάμεσα στον ομιλητή και στο κοινό του, με το οποίο μοιράζεται το ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτευση θέμα.  Χρήση του α’ ενικού προσώπου  Επιδίωξη της έμφασης, του τονισμού κάποιων σημείων, ώστε να καταστεί η ομιλία πιο ενδιαφέρουσα και να διευκολυνθεί ο ακροατής στην παρακολούθηση με τους εξής τρόπους:  Χρήση εκφράσεων επιτονισμού  Χρήσης του σχήματος της αντίθεσης  Χρήση ερωταπόκρισης  Χρήση της επιδοτικής σύνδεσης (όχι μόνο… αλλά και)
Ύφος	Ποικίλει ανάλογα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις (οικείο, καθημερινό-επίσημο, σοβαρό, αποδεικτικό / πειστικό)
Σκοπός	 Να μοιραστεί ο ρήτορας το ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτευση θέμα  Να εκθέσει τις απόψεις του.  Να πληροφορήσει.  Να προβληματίσει.  Να πείσει.

5, Βιογραφικά ονομάζονται  τα κείμενα που αφηγούνται τη ζωή ενός πραγματικού ανθρώπου- όλη ή τα κυριότερα γεγονότα αυτής. Με τα αμιγώς βιογραφικά είδη δεν θα ασχοληθούμε εδώ. Θα ασχοληθούμε μόνο με την κατηγορία βιογραφικών κειμένων που ονομάζονται αυτοβιογραφικά.
Πρόκειται για κείμενα ο συγγραφέας των οποίων αφηγείται γεγονότα (ημερολόγιο, απομνημονεύματα, αυτοβιογραφίες) ή εκθέτει τα σημαντικότερα στοιχεία (αυτοβιογραφικό σημείωμα, για το οποίο εμείς δεν θα μιλήσουμε εδώ) της δικής του ζωής.

α. Αυτοβιογραφία:

Το συνεχές αφηγηματικό κείμενο στο οποίο ένας άνθρωπος αφηγείται τα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής του, ολόκληρης ή μέρους αυτής. Είναι το μοναδικό αφηγηματικό είδος στο οποίο ο συγγραφέας, ο αφηγητής και ο κεντρικός ήρωας ταυτίζονται. Είναι το ίδιο πρόσωπο και, μάλιστα, υπαρκτό. Ωστόσο, αρκετοί δε δέχονται αυτήν την πλήρη ταύτιση, γιατί υποστηρίζουν ότι ο συγγραφέας μπορεί να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον κεντρικό ήρωα αλλά σε διαφορετική ηλικία, ενώ ο αφηγητής κινείται συνεχώς ανάμεσα στα δύο αυτά επίπεδα, έχοντας δυο αφηγηματικές "φωνές", με διαφορετική οπτική γωνία (Η εστίαση δεν αλλάζει, παραμένει εσωτερική. Το εύρος της οπτικής γωνίας αλλάζει): του συγγραφέα, που έχει γνώση των συνεπειών των πράξεων που αφηγείται, και του ήρωα, ο οποίος ζει συγχρονικά τα γεγονότα, την ώρα που του συμβαίνουν. [ Στην "Νέα Παιδαγωγική", ας πούμε, όταν στην αφήγηση αναφέρεται η προσπάθεια του μικρού να δει εάν είχε κέρατα ο δάσκαλος, υπερισχύει η "φωνή" του ήρωα στη συγκεκριμένη παιδική ηλικία. Όταν παρακάτω σχολιάζει δυσοίωνα ότι τα παιδικά κεφάλια, που μοιάζουν με κρανία έτσι που είναι κουρεμένα εν χρω, θα έχουν γίνει τώρα (= που γίνεται η αφήγηση) πραγματικά κρανία, επικρατεί η "φωνή" του ώριμου πια αφηγητή. ]

Η "Αναφορά στο Γκρέκο", που έχει χαρακτηριστεί "ποιητική αυτοβιογραφία", αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα "μυθιστορηματικής αυτοβιογραφίας". Τα πραγματικά γεγονότα της ζωής του αυτοβιογραφούμενου διανθίζονται με ποικίλες λεπτομέρειες χάριν λογοτεχνικότητας.

Όταν τα πραγματικά γεγονότα της ζωής ενός συγγραφέα χρησιμοποιούνται ως πρόπλασμα, ως υλικό για κάποιο έργο του, τότε λέμε ότι έχουμε να κάνουμε με "μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία". 

β. Απομνημονεύματα:

Η από μνήμης καταγραφή από έναν άνθρωπο σημαντικών ιστορικών γεγονότων των οποίων υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας ή πρωταγωνιστής με σκοπό είτε την υστεροφημία του, είτε την ενημέρωση των επόμενων γενεών για αυτά, καθώς τα θεωρεί σημαντικά. Η πρώτη απόπειρα συγγραφής "Απομνημονευμάτων" ήταν η "Κύρου Ανάβασις -Κάθοδος των Μυρίων", στην οποία ο Ξενοφώντας αφηγείται την συμμετοχή του στο μισθοφορικό στράτευμα του Πέρση πρίγκιπα Κύρου κατά την επανάσταση του τελευταίου εναντίον του βασιλιά των Περσών και την προσπάθεια του ελληνικού μισθοφορικού στρατεύματος, ευρισκόμενου στην καρδιά της Ασίας μετά τον θάνατο του Κύρου, να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Ειδικά για την "Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας", "Απομνημονεύματα" ονομάζονται οι μαρτυρίες και οι αφηγήσεις των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης για τα σημαντικά γεγονότα στα οποία έλαβαν μέρος. Σημαντικότερα θεωρούνται αυτά του Μακρυγιάννη, του Κολοκοτρώνη και του Κασομούλη.

γ. Ημερολόγιο :

Η συστηματική καταγραφή από έναν άνθρωπο των συναισθημάτων, των σκέψεων και των γεγονότων της προσωπικής ζωής του ή και της δημόσιας ζωής. Ο χαρακτήρας τους είναι προσωπικός κι έτσι η γλώσσα του μπορεί να είναι συνθηματική και η γραφή τους υπαινικτική και ελλειπτική. Χαρακτηριστικό των ημερολογίων είναι ο εξομολογητικός τόνος, η υποκειμενική ματιά, η αποσπασματικότητα και η κυριαρχία του α' προσώπου. Τέλος, ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο των ημερολογίων είναι ο ακριβής προσδιορισμός του χρόνου συγγραφής κάθε καταχώρησης. "Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ" είναι το πιο γνωστό ημερολογιακό κείμενο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Σύγκριση των αυτοβιογραφικών ειδών και άλλες παρατηρήσεις:
1) Η αυτοβιογραφία γράφεται με σκοπό να διαβαστεί από άλλους ανθρώπους, ασχέτως αν τελικά μπορεί να μην συμβεί αυτό. Το ημερολόγιο δεν προορίζεται για δημοσίευση, ασχέτως αν κάποια δημοσιεύονται.
2) Η αυτοβιογραφία γράφεται πολύ καιρό έπειτα από τα γεγονότα που αφηγείται και έχει περισσότερη συνοχή. Το ημερολόγιο γράφεται παράλληλα με ή σε μικρή απόσταση από τα γεγονότα που παρουσιάζει και χωρίς ιδιαίτερη συνοχή (κατ' ανάγκην ).
3) Στην αυτοβιογραφία έμφαση δίνεται στη ζωή του αυτοβιογραφούμενου, όλη ή τμήμα της. Τα απομνημονεύματα εστιάζουν σε σπουδαία ιστορικά γεγονότα των οποίων υπήρξε μάρτυρας ή/και πρωταγωνιστής ο συγγραφέας.

4) Όλα τα αυτοβιογραφικά κείμενα λειτουργούν ως ιστορικές πήγες. Επίσης, φωτίζουν την προσωπικότητα του συγγραφέα τους και μας πληροφορούν για την στάση του απέναντι στα πλαίσια της εποχής του.
5) Η λογοτεχνικότητα στα αυτοβιογραφικά είδη δεν είναι αυτονόητη. Εξαρτάται από τις ικανότητες του συγγραφέα/αφηγητή και/ή τις αισθητικές αντιλήψεις μια εποχής.
6) Εξυπακούεται ότι η αφήγηση σε ένα αυτοβιογραφικό κείμενο μπορεί να πάρει διάφορες μορφές... Παράδειγμα, η "Αναφορά στο Γκρέκο" του Νίκου Καζαντζάκη, στην οποία ο συγγραφέας αφηγείται την ζωή του ως αναφορά των πεπραγμένων της ζωής του, απευθυνόμενος στον κρητικό ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (Ελ Γκρέκο).
7) Να σημειωθεί, τέλος, ότι τη μορφή υποτιθέμενων αυτοβιογραφιών δίνουν οι συγγραφείς -κρατώντας για τους ίδιους το ρόλο του εκδότη ή του επιμελητή έκδοσης χειρόγραφου που βρέθηκε τυχαία στα χέρια τους- καθαρά μυθοπλαστικών αφηγήσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα "Η ζωή εν τάφω" του Μυριβήλη. Το μυθιστόρημα αποτελείται από μια σειρά επιστολών ενός στρατιώτη προς τη γυναίκα του, που υποτίθεται πως ανακάλυψε ο συγγραφέας σε ένα μπαούλο.
8) Ιδιότυπες περιπτώσεις όπως ο "Λουκής Λάρας " του Δημήτρη Βικέλα ή η "Ιστορία ενός αιχμαλώτου" του Στρατή Δούκα βρίσκονται στο μεταίχμιο της παραπάνω σημείωσης. Με την έννοια ότι αποτελούν δημιουργική ανάπλαση μιας αυτοβιογραφικής αφήγησης .
9) Δείτε κι αυτό το ιδιότυπο "ημερολόγιο" από το ιστολόγιο της συναδέλφου Σώτιας Σιαμαντούρα, γνωστής και μη εξαιρετέας "Αρχαγγελίτισσας" .
10) Θα ήταν παράλειψη να μην σημειωθεί ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας που έχει η επιστολή ως κειμενικό είδος. Άλλωστε, το ημερολόγιο είναι ένα είδος επιστολής προς τον εαυτό μας. Σε αυτήν, ο συγγραφέας της μπορεί να καταγράφει προσωπικές εμπειρίες, απευθυνόμενος σε ένα ή περισσότερα (ανοιχτή επιστολή) πρόσωπα.