ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 26149 ΙΟΥΝΙΟΣ 2024

                         
 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ
            ΜΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 26149
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2024

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτων, Πρωταγόρας, 321b-322a

Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς.

Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί—ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι—καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲντὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν—πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶφοβεραὶ ἦσαν—εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην,λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆςἈθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέαδὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειανζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· ἔπειταφωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶστρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. Με βάση το αρχαίο  διδαγμένο  κείμενο  να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Στήλης Α με τις λέξεις της Στήλης Β τεκμηριώνοντας την επιλογή σας με αναφορές από το κείμενο. Δύο στοιχεία της Στήλης Β περισσεύουν.

Α	Β
1.      Προμηθέας 2.      Επιμηθέας 3.      Ανθρώπινο γένος 4.      Δίας 5.      Αθηνά	α. Πολιτική τέχνη β. Γλώσσα γ. Αρετή δ. Τιμωρία από θεούς ε. Τεχνικές γνώσεις ζ. Πλούτος η. Έλλειψη σοφίας

Μονάδες 10

Β1.Να εξηγήσετε το περιεχόμενο της φράσης «τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί».  Μονάδες 10

Β2.   ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Σοφοκλῆς, Ἀντιγόνη,στ. 332-364

Ο Σοφοκλής (496-406 π.Χ.) στο Α΄ Στάσιμο της Ἀντιγόνης (442 π.Χ.)βάζει τον χορό, θαμπωμένο από την τόλμη των άγνωστων που έθαψαν παράνοματον Πολυνείκη, να τραγουδήσει έναν ύμνο για το θαύμα της ανθρώπινηςδύναμης και επινοητικότητας, περιγράφοντας την πρόοδο του πολιτισμού.

 ΧΟΡΟΣ

Πολλά γεννούν το δέος·                                              (332)

το μέγα δέος ο άνθρωπος γεννά.

περνά τον αφρισμένο πόντο

με τις φουρτούνες του νοτιά,

στη μέση σκάβει το βαθύ

και φουσκωμένο κύμα·

και την υπέρτατη θεά, τη Γη,

την άφθαρτη παιδεύει την ακάματη

οργώνοντας με τα καματερά

χρόνο το χρόνο φιδοσέρνοντας τ’ αλέτρι.                  (340)

Και των αστόχαστων πτηνών

τις φυλές κυνηγά με τα βρόχια,

των αγρίων θηρίων τα έθνη,

των βυθών την υδρόβια φύτρα

με δίχτυα πλεγμένα στριφτά,

ο τετραπέρατος· τ’ αγρίμι της βουνοκορφής

δαμάζει με τεχνάσματα· φορεί

στων αλόγων την πλούσια χαίτη ζυγό                        (350)

και στον ταύρο, που βαρβάτος βοσκάει στα όρη.

Ένας τον άλλο δίδαξε λαλιά,

τη σκέψη, σαν το πνεύμα των ανέμων,

την όρεξη να ζει σε πολιτείες·

πώς να γλιτώνει το χαλάζι μες στ’ αγιάζι,

την άγρια δαρτή βροχή μέσα στον κάμπο,

ο πολυμήχανος· αμήχανος δε θ’ αντικρύσει.             (360)

Μτφρ. Κ.Χ. Μύρης

Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές έχει η κατάσταση του ανθρώπου, όπως την περιγράφει ο Σοφοκλής στο Α΄ Στάσιμο της Ἀντιγόνης,σε σχέση με την περιγραφή του Πρωταγόρα;   Μονάδες 10

Β3.Να γράψετε τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:

1.      Στη διάρκεια της κράτησής του ο Σωκράτης αντιστάθηκε στις προσπάθειες των φίλων του να τον πείσουν να αποδράσει.

2.      Ο Πλάτων συνέχισε να ασχολείται με την τραγική ποίηση μετά τη γνωριμία του με τον Σωκράτη.

3.      Για τον Αισχύλο ο Επιμηθέας είναι μεγάλος ευεργέτης της ανθρωπότητας.

4.      Ο πατέρας του Αριστοτέλη λεγόταν Νικόμαχος και ήταν στρατηγός στην αυλή του Φιλίππου.

5.      Η διδασκαλία και οι ιδέες του Αριστοτέλη στην Ακαδημία τον έφεραν συχνά αντιμέτωπο και με άλλους συναδέλφους του και με τον ίδιο τον Πλάτωνα.

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε μία σύνθετη λέξη της Νέας Ελληνικής, με πρώτο συνθετικό καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του αρχαίου διδαγμένου κειμένου: ἔλαθεν, φῶς, πυρί, τέχνην, θεοῦ. Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο Ισοκράτης Περί Ειρήνης 8,38 – 8,40
Εισαγωγή

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Ισοκράτης επικρίνει τη στάση των δημαγωγών που προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοια των ακροατων σε αντίθεση με όσους ενδιαφέρονται για την κοινή σωτηρία.

δοκεῖ μὲν γάρ μοι βέλτιον εἶναι διαλεχθῆναι περὶ αὐτῶν, ὁρῶ δ’ ὑμᾶς χαλεπώτερον διατιθεμένους πρὸς τοὺς ἐπιτιμῶντας ἢ πρὸς τοὺς αἰτίους τῶν κακῶν γεγενημένους. οὐ μὴν ἀλλ’ αἰσχυνθείην ἄν, εἰ φανείην μᾶλλον φροντίζων τῆς ἐμαυτοῦ δόξης ἢ τῆς κοινῆς σωτηρίας. ἐμὸν μὲν οὖν ἔργον ἐστί, καὶ τῶν ἄλλων τῶν κηδομένων τῆς πόλεως, προαιρεῖσθαι τῶν λόγων μὴ τοὺς ἡδίστους, ἀλλὰ τοὺς ὠφελιμωτάτους· ὑμᾶς δὲ χρὴ πρῶτον μὲν τοῦτο γιγνώσκειν, ὅτι τῶν μὲν περὶ τὸ σῶμα νοσημάτων πολλαὶ θεραπεῖαι καὶ παντοδαπαὶ τοῖς ἰατροῖς εὕρηνται, ταῖς δὲ ψυχαῖς ταῖς ἀγνοούσαις καὶ γεμούσαις πονηρῶν ἐπιθυμιῶν οὐδέν ἐστιν ἄλλο φάρμακον πλὴν λόγος ὁ τολμῶν τοῖς ἁμαρτανομένοις ἐπιπλήττειν, ἔπειθ’ ὅτι καταγέλαστόν ἐστιν τὰς μὲν καύσεις καὶ τὰς τομὰς τῶν ἰατρῶν ὑπομένειν ἵνα πλειόνων ἀλγηδόνων ἀπαλλαγῶμεν, τοὺς δὲ λόγους ἀποδοκιμάζειν πρὶν εἰδέναι σαφῶς εἰ τοιαύτην ἔχουσιν τὴν δύναμιν ὥστ’ ὠφελῆσαι τοὺς ἀκούοντας.

Λεξιλόγιο

• ἐπιτιμάω / ἐπιτιμῶ: κατακρίνω (ἐπι-: δείχνει την επίθεση)
• ἀλγηδών: 1. πόνος (ψυχικός ή σωματικός), 2. οδύνη (π.βλ. οσφυαλγία)

ΘΕΜΑΤΑ
Γ1. Να μεταφραστεί η περίοδος «, ὁρῶ δ’ ὑμᾶς ………. ἐπιπλήττειν, ».Μονάδες20

Γ2.  Με ποια επιχειρήματα προσπαθει ο Ισοκράτης να πείσει τους ακροατές για την αξία του λόγου;  Μονάδες 10

Γ3. οὐ μὴν ἀλλ’ αἰσχυνθείην ἄν, εἰ φανείην μᾶλλον φροντίζων τῆς ἐμαυτοῦ δόξης ἢ τῆς κοινῆς σωτηρίας. ἐμὸν μὲν οὖν ἔργον ἐστί, καὶ τῶν ἄλλων τῶν κηδομένων τῆς πόλεως, προαιρεῖσθαι τῶν λόγων μὴ τοὺς ἡδίστους, ἀλλὰ τοὺς ὠφελιμωτάτους·» Στο παραπάνω απόσπασμα να εντοπίσετε α) ένα ρήμα παθητικού χρόνου α΄ και να το μεταφέρετε στο ίδιο πρόσωπο της οριστικής. β) να βρείτε μια αυτοπαθητική αντωνυμία και να γράψετε το γ πρόσωπο αυτής στο θηλυκό γένος στην ίδια πτώση αλλά στον άλλο αριθμό. γ) να βρείτε ένα ουσιαστικό γ κλίσης και να το μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. δ) το πρώτο επίθετο υπερθετικού βαθμού και να γράψετε την ίδια πτώση στο θηλυκό γένος στο συγκριτικό βαθμό. ε) να μετατρέψετε το απαρέμφατο στο β ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 10

Γ4. α) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου:
τοῖς ἰατροῖς - ἐπιπλήττειν– μοι - πόλεως, (Μονάδες 4)
β) Να εντοπίσετε τη δευτερεύουσα τελική πρόταση (μον 1) και να τη μετατρέψετε στην αντίστοιχη μετοχή (μον 2)  και μια έκφραση που δηλώνει σύγκριση (μον 1) και να αποδώσετε το β όρο με έναν διαφορετικό τρόπο εκφοράς της. (μον 2) Μονάδες 06